Бусадтай харилцан үйлдэх буюу үйлдэлдэх хэв: / -лд/
Тодорхойлолт засварлах
Энэ хэв нь тухайн үйл хөдлөлийг хоёр ба түүнээс олон эзэн ихэнхдээ өөр хоорондоо эсрэгцэн үйлдэх утга илтгэнэ.
Онцлог засварлах
- Тусах ба эс тусах үйл үгийн аль алинд нь энэ хэвийг залгана.
Жишээ нь: Барь-барилд-, ноц-ноцолд-, хөхөр-хөхрөлд-, гүй-гүйлд-, булаа-булаалд- гэх мэт
- Тухайн үйлийг хоёр эзэн харилцан эсрэгцсэн байдлаар гүйцэтгэсэн утга илэрхийлнэ.
Жишээ нь: Барилд-
- Тухайн үйлийг хоёр ба түүнээс олон эзэн ихэнхдээ өөр хоорондоо харилцан эсрэгцсэн байдлаар гүйцэтгэсэн утга илэрхийлж болно.
Жишээ нь: Тулалд-, байлд-, тэмцэлд-, өрсөлд-, -зодолд-, мөргөлд- гэх мэт
- Тухайн үйлийг хоёр эзэн ерийн хамтран гүйцэтгэсэн байж болно.
Жишээ нь: Давхилд-, дуулалд-, баярлалд-, гүйлд-, инээлд-, хөхрөлд- гэх мэт
- Ажиглалтаас үзэхэд, хамтран үйлдэх ба харилцан үйлдэх хэвийн нөхцөлийн хоёр эзний үйлдэл заах утга нь ихээхэн харьцангуй, тухайн холбосон орчноосоо үүдэн тодорхой болох шинжтэй юм.
- Судлаачдын тэмдэглэснээр, харилцан үйлдэх хэвийн нөхцөлөөр хэлбэржих, эс хэлбэржих байдлаар нь үйл үгийг дараах байдлаар ангилдаг байна. Үүнд:
- Харилцан үйлдэх хэвийн нөхцөл залгах боломжгүй үг. Тухайлбал: Сана-, бод-, сэтгэ-, бич-, зур-, үз-, хар-,
- Харилцааны тодорхой нөхцөл, найруулгын өвөрмөц байдалтай холбоотойгоор харилцан үйлдэх хэвийн нөхцөл залгаж хэлбэржүүлэх боломжтой үг. Тухайлбал: Өгүүл-, шивнэ-, майл- гэх мэт
- Харилцан үйлдэх хэвийн нөхцөлөөр хэлбэржин тогтвортой хэрэглэгдэж хэвшсэн үг. Тухайлбал: Дайралд-, тохиолд-, наалд-, уралд- гэх мэт
- Тусах үйл үгийг эс тусах үйл үг болгон хувиргана.
Жишээ нь: Тул-тулалд-, мөр-мөргөлд- гэх мэт.
- Тусах үйл үгийг өөрчлөхгүй.
Жишээ нь: Булаа-булаалд-, хөөр-хөөрөлд-, гайх-гайхалд-, дуул-дуулалд- гэх мэт.
- Эс тусах үйл үгийг өөрчлөхгүй.
Жишээ нь: Шаагь-шаагилд-, шуугь-шуугилд-, инээ-инээлд-, хур-хуралд-, хашгир-хашгиралд-, орил-орилолд- гэх мэт
Энэ хэвийн хойно дагавар орсон нь: засварлах
- -лага4: барилдлага
- -аан4: барилдаан, ноцолдоон, өрсөлдөөн, хөөрөлдөөн, тулалдаан,
- -аач4: барилдаач, уралдаач
- -гч: барилдагч, өрсөлдөгч, тулалдагч
- -м: мөргөлдөм, инээлдэм, булаалдам, инээдэмтгий, хуралдамтгай
- -шгүй: барилдашгүй
- -аадах4: барилдаадах, ноцолдоодох
- -схий: барилдасхий, гүйлдэсхий гэх мэт
- ↑ Ю.Мөнх-Амгалан, Кан Шин “Орчин цагийн монгол хэлний бүтээвэр судлал”, Улаанбаатар 2014