ул: Засвар хоорондын ялгаа
Content deleted Content added
б r2.7.3) (робот Нэмж байна: az, chr, en, et, fr, hr, io, ko, ky, mg, pl, pt, ru, tr, tt |
Mongolian words| ONE Project | email: project@one.mn . |
||
1-р мөр:
==Монголоор==
===Үгийн гарал===
===Үгийн дуудлага===
:[ul]
===Үндэсний бичиг===
:{{
<br>{{мбт}}
: (ула)
===Үгийн үндэс===
===Үгийн утга===
:'' нэр''.
:#''биезүй''. Хүн, амьтны хөлийн таваг
:# Хөл, гутал, оймсны гишгэх доод тал, таваг
:# Зарим багаж хэрэгсэл зүйлийн доод тал, элгэн тал
:# Бууцны ёроолын газрын хөрс
:#'' Хэтний цахих хэсэг; шилж''. Суурь, иш, баримт
===Холбоо үг===
:''' хөлийн ул ''' - хөлийн газар гишгэх хэсэг
:''' хашин ул ''' - монгол гутлын наамал улыг ширэн ултай нь хавсарган олс болон шөрмөсөөр товшиж оёсон ул
:'''ширэн ул ''' - ширээр хийсэн гутлын ул
:'''хүүхэн ул ''' - монгол гутлын шаврын улны дээр давхарлан оёсон нимгэн ул
:'''ул боов ''' - ул мэт хавтгай хэлбэртэй хэвийн боов
:''' ул төмөр ''' - ямар нэг зүйлийн төмрөөр хийсэн доод тал
:'''харуулын ул ''' - юм харуулдахад зориулсан гөлгөр хэсэг
:'''чарганы ул ''' - чарганы газар хүрэх хэсэг
:''' ул хөрс ''' - газрын өгөршлийн бүсийн уулын чулуулгийн нэр
:'''ул хөрсний ус ''' - газрын гадаргаас дооших хамгийн эхний дээрээ үл нэвтрүүлэгч чулуулгийн үегүй, байнгын уст давхарга дахь ус
:''' ул авах ''' - иш авах
:'''ултай хөдлөх ''' - суурьтай хөдлөх
:'''улыг нь олох ''' - магадлаж, зөв бурууг нь ялгах
:'''ул мөр буруулах ''' - а.замаа буруулан зугатах, мөрөө баллан буруулах; б.хийсэн хэргээ баллах
:'''ул мөр шалгах ''' - хэрэг явдлын нотолгоо баримтыг хайх
:'''ул мөргүй ''' - юу ч үгүй, ямар ч нотлох юмгүй, сураг чимээгүй
:'''ул мөртэй ''' - а.хийсэн бүтээсэн юмтай; б.хэрэг явдлын үлдээсэн баримт, нотолгоотой
:'''ул суурьтай ''' - нухацтай
:'''ул үндэсгүй ''' - иш баримтгүй, ор үндэсгүй
:'''ул үндэстэй ''' - иш үндэстэй
===Хоршоо үг===
*'''[[ул]] [[туруу]]''' - малын хөлийн үзүүр хэсэг
*'''[[ул]] [[туурай]]''' - мал, амьтны хөлийн үзүүр хэсэг
*'''[[ул]] [[таваг]]''' - хүн, амьтны хөлийн газар гишгэх хэсэг
*'''[[ул]] [[зуузай]]''' - гутлын ул болон арын хатуулга
*'''[[ул]] [[дол]]''' - олон дахин давтагдсаар ердийн мэт болсон зүйл) ул мөр
*'''[[ул]] [[мөр]]''' - а.гишгээд үлдсэн ор; б.шилж. хүний туулж өнгөрүүлсэн амьдрал; в.шилж. хийсэн хэрэг, явдлын нотолгоо, баримт
*'''[[ул]] [[суурь]]''' - хашир догь, хариуцлагатай
*'''[[ул]] [[үндэс]]''' - иш үндэс
*'''[[хэл]] [[ул]]''' - а.яриа хөөрөө; б.хэл чимээ, сураг
===Ойролцоо үг===
===Эсрэг үг===
===Этгээд үг===
:'''БИТҮҮ МОРЬ''' н. нийтэд танил бус хү''' н. О.тёмная лошадка(бүрхэг морь)
:*'' Энэ сонгуульд тус намаас нэлээд олон битүү морь өрсөлдөж байгаа юм байна. ''
:*'' Битүү морь байсан энэ эрхэм гэнэт улс төрд орж ирлээ.''
:'''БИТҮҮ НЭР''' н. нийтэд танил бус хүн
:*'' Гадаад явдлын яамны сайд болох хүнээр битүү нэр сонсогдож эхлэв. ''
:*'' Намын удирдах зөвлөлд таван ч битүү нэр бичигдсэн байв.''
:'''БИТҮҮ ХҮН''' н. авд юм үл ярих хүн
:*'' Өвгөн залуугаасаа битүү хүн байсан учир юу хийж явснаа хэнд ч ярьдаггүй байв. ''
:*'' Манай нөхөр ерөнхийдөө битүү хүн шүү дээ.''
:'''ГАРЫН ХҮН''' н. хэн нэгний туслагчО.мальчик на побегушках(гүйх хүүхэд)
:*'' Хүмүүс тус үйлдвэрийн даргаар сонгогдсон энэ эрхмийг Улсын Их хурлын гишүүн Батын гарын хүн гэж ярилцаж байна. ''
:*'' Энэ хүн урьд нь тус намын даргын гарын хүн явсан гэдэг.''
:'''ХАЛААСНЫ ХҮН''' н. ямар нэг ажилд хэн нэг ажилтны тусгайлан бэлтгэж буй нууц хүн
:*'' Би энэ албан тушаалд өөрийн халаасны хүнээ дэвшүүлье гэж бодож байна. ''
:*'' За тийм бол яах вэ. Харин дараагийн удаа чи миний халаасны хүнийг дэмжинэ шүү.
''
:'''СОЙХ''' ''тү.'' сонгуульд нэр дэвшүүлэх, өрсөлдүүлэх
:*'' Тус тойрогт Хүрэлийг сойж байна. ''
:*'' Тус намаас энэ тойрогт сойсон нэр дэвшигч ялаад байна.''
:'''УЛС ТӨРИЙН ӨВЧИН''' н. улс төрийн хийрхэл
:*'' Монголд жил бүрийн хавар төр засгийн эсрэг жагсаал цуглаан болдгийг зарим судлаачид улс төрийн өвчин хэмээн бичдэг байна. ''
:*'' Монголд маш олон нам байгаа нь улс төрийн өвчин юм.''
:'''УЛС ТӨРИЙН ӨВЧИН БИЙ БОЛОХ''' хэл. улс төрийн хийрхэл бий болох
:*'' Манайд намууд байнга тарж бутрах улс төрийн өвчин бий болсон нь олон түмний улс төрд итгэх итгэлийг хөсөрдүүлж байна. ''
:*'' Энэ ажилтны тагнуул хийсэн хэрэг тус орны улс төрийн өвчин болоод байгаа юм байна.''
:'''УЛС ТӨРИЙН ТОГОО''' хэл. улс төрийн үйл ажил
:*'' Улс орны эрх ашиг улс төрийн тогоон дотор өрнөж буй үйл хэрэгтэй салшгүй холбоотой байдаг. ''
:*'' Бид энэ асуудлыг улс төрийн тогоон дотроо сайн ярьсны дараа олон нийтэд таниулах хэрэгтэй байна.''
:'''УЛС ТӨРИЙН ТОГООНД БУЦЛАХ''' хэл. улс төрийн үйл ажилд оролцох
:*'' Улс төрийн тогоонд буцалж байгаа болон гадна байгаа хүний улс төрийн талаарх мэдээлэл нэлээд өөр байдаг. ''
:*'' Би сүүлийн хорин жил улс төрийн тогоонд буцалж байна.''
:'''УЛС ТӨРИЙН ЯНХАН''' хэл. тууштай биш улс төрчО.политическая проститутка(улс төрийн янхан)
:*'' Тэр хүн олон нам сольж байсантай холбоотой улс төрийн янхан гэж хэлүүлдэг. ''
:*'' Тухайн үед манай хүнийг чинь улс төрийн янхан гэж цоллоод ажлаас нь чөлөөлснийг би мэднэ.''
:'''УЛС ТӨР ХИЙХ''' ''тбү.'' ямар нэгэн хэрэг явдлыг улс төрийн зорилгоор ашиглах
:*'' Улсын Их Хурлын гишүүд бид ч гэсэн улс төр хийх ёсгүй. ''
:*'' Та нар энэ шийдэвэрээр улс төр хийж байна.''
:'''УЧИР УРГАХ''' ''тбү.'' нам, улс төрчдийн хооронд зорилготой хэлхээ холбоо үүсэх
:*'' Энэ хоёр намын хооронд учир ургаж байгаа нь нууц биш болоод байна. ''
:*'' Танай нам эхэлж манай намтай учир ургуулсныг би мэднэ. Одоо та нар болж бүтэхгүй байгаа бол төрхөмдөө буцаж болно шүү дээ.
''
===Товчилсон үг===
===Өвөрмөц хэлц===
:'''уландаа гишгэх '''- үл тоомсорлох, сүйтгэх, хөсөрдүүлэх
:'''улыг нь долоох '''- долигонох, бялдуучлах, зусардах
:'''ул шагайх '''- бусдын мууг үзэх гэж далдуур өө сэв эрэх
:'''улаа шагайлгах '''- бусдад муугаа үзүүлэх, өө сэвээ эрүүлэх
:'''ул мөргүй болгох '''- ор мөргүй, юу ч үгүй болгох
:'''ул болох''' - ''улиг домог болох''~Та нар энэ онигоог ёстой ул болтол ярих юм аа.
:'''ул/улыг нь долоох''' - ''долигонох, бялдуучлах, зусардах''~Хэрвээ Элексий байгаагүй бол цөмөөрөө цагаантны улыг долоож яваад ширмэн бөмбөгний зууш болох байсан юм гэж Хатанбаатар хэллээ ''(Л.Түдэв, Уулын үер)''.
:'''ул мөрөө үлдээх''' - ''гэмт хэрэгтэн хэрэг хийсэн баримтаа орхих''~...шинэ нутаг руу нүүхдээ бэлтрэгийг шээзгийнд хийж ганц удаа буулгаж, ул мөрийг үлдээгээгүй явдал юм. Тэгснээр өлөгчин чоно хуучин буурин дээр бэлтрэгний үнэрийг авч болох ч чухам хаашаа аваачсаныг мэдэх аргагүй ''(Зян Рун, Чонон сүлд)''.
:'''ул шагайх''' - ''хүний мууд дурлах, бусдын мууг үзэх гэж далдуур өө сэв эрэх''~Манай Балдан нэгдлийн хэдэн адууны сүүл хяргажээ. Тэр нь үнэндээ бусдын адуутай самууруузай гэж тэмдэглэсэн ухаантай байж л дээ. Түүнийг ул шагайх дуртай юмнууд шүүмжилсэн гэнэ ''(Д.Мягмар, Нийлэх замын уулзварт)''. ~Багшийн ширээний дэргэд хамгийн нүүрэнд суучихаад ангийн журналыг дандаа сэмхэн шагайж байдаг, ер нь нэг л сэжигтэй жаал байсан даа. Би түүний хүний ул шагайдаг эсэхийг шалгах гэж энэ дардаг хадаас авчирсан юм ''(Ш.Гаадамба, Хичээл дээр)''.
:'''улаа шагайлгах''' - ''бусдад муугаа үзүүлэх, өө сэвээ мэдүүлэх''~Ер нь улаа шагайлгаж явснаас нэг арга сүвэгчилсэн нь илүүтэй юм ''(З.Баттулга, 785 дээр)''.
:'''уландаа гишгэх''' - ''үл тоомсорлох, сүйтгэх, хөсөрдүүлэх''~Гэлэн хүн ариун тангаргаа мартаж, сахил санваараа уландаа гишгэхээс буцахгүй болж байна ''(Ц.Цэдэнжав, Ерөө голын охин)''. ~...цагаачид хуучны сайхан уламжлалыг уландаа гишгээд өөрсдийн бэлчээрийг талхалж дуусахаар бусдын нутаг бэлчээр рүү малаа хулгайгаар идээшлүүлдэг болсон нь ганц уур барж байна даа ''(Зян Рун, Чонон сүлд)''.
:'''улынхаа хөлсийг магнайдаа наалдуулах''' - ''махран чармайх, шаргуу зүтгэх''~Хишигтогтох нэгийгээ хоёр, нимгэнээ зузаан болгоё гээд нэг насаараа улынхаа хөлсийг магнайдаа наалдуулж байгаад онохтой, суухтай боллоо гэж санасан юмсан. Хувь нь хазайж, хоруй нь эргэхээ больж дээ ''(Цэрэнвайжав, Зандан хүрэн морь)''.
===Хэвшмэл хэлц===
:Ул болсон нь элснийх
:Зул болсон нь шүтсэнийх
:Ул нь цоорхой гутлаар ууланд бүү гар
:Уналга даахгүй мориор авд бүү яв
:Ул улаа зарна
:Улаадай бухраа зарна
:Усан дээр тавьсан хул
:Ул цоорсон тэмээ
===Аман зохиолд орсон нь===
====Зүйр үг====
:Улгүй шаахай
:Оройгүй малгай
''Тайлбар: а.дутуу дулимаг, бүрэн бус; б.бүтэхгүй зүйлд санаархах; в.ядуу, хоосон''
:Улныхаа махыг урагдтал
:Хоногийнхоо хоолыг хорогдтол
''Тайлбар: үйл тамаа эдлэн байж, цөхрөлтгүй хичээх''
:Улыг хатгадаг зангуу ургах үедээ зөөлөн
:Улсыг сүйтгэдэг зальхайн уруулын үзүүр зөөлөн
''Тайлбар: юмны мөн чанарыг гадаад шинжээр нь мэдэх аргагүй''
:Урьдын юм ул бо-лох
:Өнөөгийн юм зул болох
''Тайлбар: юм мартагдаж хуучрах''
====Цэцэн үг====
====Сургаал үг====
===Зөв бичихзүй===
====Кирил бичиг====
'''ул''' ''нэр'', улны, уланд, улнаас
====Монгол бичиг====
{{мбэ}}<br>{{мбт}}
:
===
[[Ангилал:Монголоор]]
| |||