бүдүүлэг үг

Тодорхойлолт

Хэтэрхий ширүүн, эелдэг биш, соёлч боловсон хэв ёсонд гаж учраас бичиг зохиолын боловсронгуй үг ярианд харш үг хэллэгийг бүдүүлэг үг гэдэг. Бүдүүлэг үг гэдэг бол хэлний аливаа хэл найруулгад хязгаартай, сэтгэл хөдлөлийн сөрөг утга санааг нэвтрүүлэх, ёс бусын утганцартай үг хэллэг юм. Хүний муу үйлийн үр, сэтгэл санааны тавгүй, урам хугарсан үе, ичих мэдрэмжийг төрүүлдэг цөөн бүлэг үгсийг утга судлалд ор тас орхигдуулж болохгүй юм. Тийм үгс нь нийтийн хэрэглээний бус боловч, хүний зан суртахууныг байгаа байдлаар нь дүрслэх шаардлагаас тэрс утганцрыг ашиглах болдог байна.

Үгийн дуудлага

буяна нэм

Үндэсний бичиг

ᠪᠦᠳᠦᠭᠦᠯᠡᠭ ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊ᠭᠡᠡ᠋

Галиглах зарчим

Ангилал

• Үгийн сангийн бүдүүлэг үг [[Үгийн сангийн бүдүүлэг үг хэллэг гэдэг нь уул тэмдэглэн байгаа ухагдахуун нь ярианд дурсах хэрэггүй, зан суртахууны хэм хэмжээнд үл зохилдох үгийг хэлнэ. Ийм ойлголтыг найруулгад зайлшгүй нэвтрүүлэх хэрэгтэй бол шинжлэх ухааны нэр томёо хэрэглэх буюу зөөлрүүлэх, тойруулах зэрэг найруулгын аргаар илэрхийлдэг. ]]
• Найруулгын бүдүүлэг үг [[ Найруулгын бүдүүлэг үг гэдэг нь өгүүлэн гаргаж байгаа юм үзэгдэл ухагдахуун нь ямар ч эвгүй буюу бүдүүлэг утга агуулгагүй боловч, илэрхийлэх үг нь уг ойлголт буюу уншигч сонсогчоо хэт үл тоомсорлон, үзэн ядах, доромжлох, дайран давшлах зэрэг аястай зохисгүй үг хэллэгийг нэрлэдэг. Энэ үг хэллэг нь бухимдан уурласан, биеэ барьж чадаагүй үеийн ярианд байх бөгөөд бичиг зохиолын боловсронгуй найруулгад зохицомгүй. Гагцхүү уран зохиолын баатрын сэтгэлийн байдал, зан төрх, хэл ярианы онцлогийг гаргах зорилгоор хааяа хэрэглэдэг]]
• Бүдүүлэг үгийг утгын талаас нь

1. Хоч үг. Нутаг нутгийн шинж бүхий, нэгэн содон байдлаар нэрлэсэн утганцартай олонд ойлгомж муутай үг хэллэг болно. Жишээ нь: Дэнхэр Готов, Орилоо Гончиг, Жаахан Дулмаа гэх мэт. Мал амьтныг хочлох явдал манай нүүдлийн соёл иргэншилт манайд их болжээ. Зожиг ямаа, хөөтэй төлөг, урт амт(чоно), хамуут(чоно), гэх мэт.

2. Завхай үг. Ичимдэг утганцартай, хүүхэд томчуудыг хажууд хэлэхэд нүүр халам үгсийг монгол хүн завхай үг гэдэг. Жишээ нь: амраглах утганцартай нууц амраг, сүүлрэх, янаг амраг, хурьцал, хүчиндэх, янхан, банзал, тачаадах гэх мэт. (Хүүхэд эдгээр үгийг хэрэглэвэл бүдүүлэг үг болно.)

3. Хараал үг Бухимдан сандарсан, урам хугарснаас болж хүн хааяа зүхэх утганцартай үг хэлнэ. "Түй-ий, Оцойсон муу шаар(Ж.Бямба Их аяныхан)", эцгийгээ ал, харла, хүүр, аа цусаар урс (Цогт тайж кино Арслан), харин ахмад хүмүүс хараахын оронд Ээ зуу насал, тосоор гоож гэх мэтээр ерөөнө.

4. Уулга алдах үг Ширвээтэн цочих үед ялангуяа эмэгтэйчүүд уулгалах утганцартай үг хэлнэ. Жишээ нь: ээжээ, халдага, балдага, хүүшээ, болдог чинь ээ, ээ хүүдий гэх мэт. Нийтээр цугларсан үед ийм үг хэрэглэвээс бүдүүлэг болно.