далай

Монголоор

Үгийн дуудлага

[dalai]

Үндэсний бичиг

ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ

(далаи)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Тив, хуурай газруудыг хүрээлж дэлхийн бөмбөрцгийн гадаргыг хучиж оршдог усан давхарга
3. Далайд орших амьтан ургамлын төрөл зүйлийн нэр

II тэм.

1. Үлэмж их, хэмжээлшгүй уужим, өргөн
2. Дээд зэргийн цол

Нийлмэл үг

Атлантын далай - Америкийн зүүн эргээс Африк, Европын баруун эрэг хүртэлх далай

гадаад далай - дэлхийн бөмбөрцгийн хуурай газруудыг хүрээлэн тогтсон их ус; Атлантын далай, Энэтхэгийн далай, Номхон далай

Номхон далай - Евроазийн эх газрын зүүн эргээс Америкийн баруун эрэг хүртэлх далай

Хойд мөсөн далай - дэлхийн бөмбөрцгийн хойд туйл орчмын мөсөн бүрхүүл

Энэтхэгийн далай - Евроазийн эх газрын өмнөх эргээс өмнөд туйл хүртэлх далай

сүн далай шилж. - сүүн далай, сүүт далай; Бурхны шашны номлол ёсоор Сүмбэр уулыг тойрон хүрээлж орших долоон далайн /давст, архины, усны, сүүн, тараг, тосон, балын/ нэгний нэр

далай судлагч - далай судлалын мэргэжилтэн

далай судлал ш.у. - далай тэнгисийн физик, хими, биологи, геологийн төрх үзэгдлийн тухай шинжлэх ухаан

далай үзэх - далай нүдээр харах

дөрвөн далай - а.өтлөх, төрөх, өвдөх, үхэх; б.дөрвийн тооны ёгт нэр

далай хас урга. - салааны үзүүрт том навчтай, навчнаас гурваас дөрвөн иш гарч, намуу цэцгийн адил хонгорцоглон ургадаг, цэцэглэсний дараа гилбэгнэсэн сайхан өнгөтэй нэг төрлийн цэцэг

далайн арслан амьт. - бие том, хоёроос гурав аравны таван метр урт, хүнд нь гурван зуун тавиас долоон зуун килограмм хүрдэг, хүзүү цээжиндээ арслангийнх мэт дэлтэй, далайд оршдог сэлүүр хөлтний багт багтдаг, сүүгээр бойжигч амьтан, төрөл олон

далайн баавгай амьт. - дунд зэргийн биетэй, хөдөлгөөн удаавтар, далайд амьдардаг амьтан

далайн байцай урга. - эм, хүнсэнд хэрэглэдэг нэгэн зүйл замаг

далайн бортгондой амьт. - өргөст арьстны ангийн овог; бие нь тэгш хэмтэй, хорхой хэлбэртэй, хоёр метр урт, далайн хөвөгч амьтнаар хооллодог агнуурын амьтан

далайн ван од.орон. - нарны аймгийн наймдахь гараг

далайн ван хавч амьт. - шил мэт тунгалаг, нэвт үзэж болохуйц биетэй, цэцгийн нь гурван хувийн нэгийг их нүдтэй, далайн гүнд оршдог нэгэн төрлийн хавч

далайн гахай амьт. - хадуур шиг хэлбэр бүхий сэлүүртэй, шувууных шиг хошуутай, харавтар нуруу толгойтой, цайвар хэвлийтэй, сүргээрээ явдаг, халимны төрлийн хөхтөн амьтан

далайн дал мод урга. - навч ишний үзүүрт хуниастай ургадаг, ишинд нь хялгас арьс байхгүй хэлбэр байдлаараа хялгаст модтой адил нэг зүйлийн ургамал

далайн дорго амьт. - хэлбэр төрхөөрөө дорготой төстэй, сайхан арьс үстэй, далайд амьдардаг, нэг зүйлийн амьтан

далайн дун мод урга. - хэлбэр байдал нь нарстай адил, туулайн бөөр мэт болоод арай жижиг, гурван уулзвар бүхий үртэй мод

далайн заан амьт. - биеийн урт гурваас дөрвөн алд хүрдэг, эрийнх нь хамар зааных шиг хэлбэртэй, усны ирвэсийн нам, далбаа хөлтний язгуурт хамаарах амьтан; далайн зааны өөх, арьсыг ашигладаг

далайн зараа амьт. - бие нь бөөрөнхийдүү олон хэлбэртэй, зарааных шиг шивүүр өргөстэй, сээр нуруугүйтний хүрээний өргөст арьстны ангид багтдаг; олон зуун зүйл бий

далайн зарьяа амьт. - далайн зараа нэг төрлийн загас

далайн илжиг амьт. - хэлбэр байдал нь илжигтэй төсөөтөй, хөхөл нь огт нордоггүй, усанд оршдог нэг төрлийн амьтан

далайн ирвэс амьт. - далайн хав; олноороо далайд амьдардаг хөхтөн амьтан

далайн морь амьт. - цээжин биеийнх нь хэлбэр мориных шиг, арьс зузаан, өнгө хар бараан, бараг үегүй, соёо урт, ам том, бие хүнд бөгөөд урт, сэлүүр хөлтэй сүүн тэжээлт амьтан; арьс, өөх, мах, соёог нь ашигладаг

далайн мөгөөрс амьт. - хэлбэр сийрсэн бүрх малгайн адил хөндлөн гулд хэд хэдэн тохой их, толгой нүд гэдэс дотор байхгүй, сам хорхойн хүчийг түшиж дэгдэн явдаг, усны амьтны мах иддэг нэг төрлийн амьтан

далайн мөөг урга. - чихэртэй цайнд ургадаг хөрөнгийн мөөг, мөөг нянгийн хам оршил; мөөг нь чихэр, спирт, нян нь цууны хүчил ялгаруулдаг; хөрөнгөөр нь эмчилгээний ундаа хийдэг

далайн наймалж амьт. - хавьсны хоёр хажуу шовхгор, хойд хоёр хөл салаагүй, хөлийн үзүүр этгээд хавтгай, хавтасны үзүүрт сондуутай далайд амьдардаг хорхой

далайн нохой амьт. - далай тэнгист амьдардаг, сүүгээр бойждог, том биетэй амьтны ерөнхий нэр; дотроо төрөл зүйл олон

далайн од амьт. - цацран гэрэлтэж буй од мэт хэлбэртэй, далайн таван хошууны нэгэн зүйл

далайн сам хорхой амьт. - хэлбэр нь голын сам хорхойтой адил бие том, далайд оршдог нэг зүйлийн хорхой

далайн саргай цэцэг урга. - мөнх ногоон, бутархаг модонд ургадаг цагаан өнгийн цэцэг, үүнээс анхилуун сайхан тос гарган авна

далайн сонгино урга. - биедээ нялцгай шүүстэй, газар доорх хайрслаг иш нь маш том, навч нь өргөн хавтгай, тэвнэ хэлбэртэй, бутлан ургадаг, олон наст өвслөг ургамал; навчны иш дотроос ургах цэцэг нь ишний оройд цацаг хэлбэртэй баг цэцэг бүрэлдэж жижиг цагаан цэцэг дэлгэрнэ; хайрслаг ишээр нь зүрх тамиржуулах эм хийдэг

далайн таван хошуу амьт. - бие нь таван хошуу мэт хэлбэртэй, зарим нь дөч орчим салаа, хошуутай, далайд оршдог өргөст амьтны ангид хамаарах нэг төрлийн амьтан

далайн тагтаа амьт. - хөвчин бие нь үнсэн хөх өнгөтэй, хүзүүндээ нэг үе хар чандартай, хөх шийр нь цайвар улаан, голдуу далайн орчмоор нутагладаг нэг төрлийн шувуу

далайн тахиа амьт. - улаан шар, улаан хөх, хурц тод өнгө бүхий дэвүүр шиг сэлүүртэй, гоёмсог, тахиа шиг дуугардаг төдийгүй архирах, хурхирах, хүнгэнэх чимээ гаргадаг, халуун орны далай тэнгист амьдардаг дунд зэргийн биетэй нэг төрлийн загас

далайн тотиг амьт. - бие бараавтар, ар ба омруу цагаан, эрхий байхгүй, нэг төрлийн шувуу

далайн туулай амьт. - биеийн урт нь хоёр аравны таван метр, хүнд нь хоёр зуун тавин килограмм хүрдэг, нуруун тал, үсний өнгө хар саарал, зарим нь нуруундаа том цагаан толботой, өехий цагаан саарал, мөс цасанд нүх ухаж оршдог, сүүн тэжээлтэй том амьтан; агнаж арьс, өөхийг нь ашиглана

далайн удвал амьт. - хөндий хэвэлтэн, ясгүй, гонгор биетэй, бие дээр нь их бага тэмтрүүлтэй, хурц гоёхон өнгөтэй; далайн ёроолын хад чулуун дээр наалдан жижиг загасаар хооллодог

далайн урьдал жимс урга. - иш болоод мод нь гурваас дөрвөн тохой илүү өндөр, өвөл цэцэглэдэг жимс

далайн үхэр амьт. - загасан үхэр

далайн хав амьт. - нохойтой төстэй, загас идэж амьдардаг, дөрвөн мөч нь ахар, сэлүүр мэт, үс нь богино шаргал бөгөөд хүрэн хар толботой, өвөр хэвлий нь цайвар нэгэн зүйлийн амьтан; усны ирвэс ч гэдэг; мах өөх арьсыг нь хэрэглэдэг

далайн халиу амьт. - далайн зараа, далайн загас болон нялцгай биетнийг идэж амьдардаг, амрах, үржихдээ хуурай газар гардаг, халиутай төстэй, өмнө мөч нь ахар, хойд мөч нь урт хуруундаа сарьстай, далайд шумбахдаа сайн, нэгэн зүйлийн хөхтөн; арьс нь ихээхэн үнэ хүрнэ

далайн хараацай амьт. - өд нь харавтар хүрэн, савар нь хар бөгөөд сарьстай, үргэлж далай дээгүүр халин нисч, жижиг загас, сам хорхойгоор хооллодог, хараацайтай төстэй, нэгэн зүйлийн шувуу; салхич шувуу

далайн хас урга. - нэгэн зүйл цэцгийн нэр

далайн хөвөн амьт. - олонх нь далайн ёроол дахь чулуулгийн завсарт амьдардаг боловч зарим нь цэнгэг усанд амьдардаг, дангаар болон сүргээр бусдын арьс, хайрс, гадаргуу дээр тогтож, усны дотроос органик бодосыг шүүж иддэг, төрөл зүйл олон, олон эст амьтан

далайн хулгана амьт. - далайн хөвөө дагуу элс шаварт нуугдаж амьдардаг, бие нь орхиц хэлбэртэй, амаа тойроод арван таван тэмтрүүлтэй, хүрэн ба шаравтар өнгөтэй, өргөст арьстан

далайн цагаан ногоо урга. - өнгө хөхөвтөр, навч өргөн болоод урт, идшинд хэрэглэдэг далайн ургамал

далайн цахлай амьт. - хэлбэр нь цагаан тахианы адил, ар бие нь үнсэн өнгөтэй, жигүүр бараан, сүүл цагаан, зарим сам хорхой иддэг далайн эргээр амьдардаг нэг төрлийн шувуу

далайн чавга урга. - Ази тивийн баруун хэсэг, Африк тивийн хойд хэсэгт ургадаг, үр нь уртавтар бөгөөд дундуураа ховилтой, өдлөг нийлмэл навч нь урт бөгөөд модныхоо оройд ургадаг, махлаг түрүү хэлбэрт цэцэг бүрэлдээд чавга хэлбэртэй шүүслэг жимс суудаг, мөнх ногоон тураг мод

далайн чоно амьт. - хэлбэр нь чоно хулгана мэт, урт нь зуун гучин дөрвөн сантиметр, хүнд нь хорин килограмм хүрдэг далайн загас

далайн шил өвс урга. - шугаман навчны ихэнх нь ёзоороосоо багларан ургадаг, бөөн хэлбэртэй, чийгтэй элсэрхэг хужиртай газар юмуу, далайн эрэг хавиар ургадаг, олон наст өвс

далайн шуламс амьт. - дүрс байдал маш сонин, толгой том, ам өргөн, нуруундаа сондуутай, өмнөд шивэр урт, биеийн урт хоёр метр хүрдэг, Хар далай, Газрын дундад тэнгист байдаг, сондуут загасны язгуурт хамаарах загас

далай их - аугаа их

далай жаргал - барагдашгүй их жаргал

далай нутаг - хэмжээлшгүй өргөн уудам

далай цагаан - уужуу талбиун

ургацын далай - а.тариа, ногооны ургац сайтай нь; б.ногоо ихтэй хоол

далай даян - улсын наадамд гурваас дөрвөн удаа түрүүлсэн бөхийн цол

далай лам - шашны тэргүүн ламтан

далай хаан - хамгийг захирагч их хаан

далай цэцэн - агуу цэцэн мэргэн

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

да|лай нэр. далайг, далайд, далайгаар

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ  ᠶᠢ‍᠊ᠨ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠳ᠋ᠣ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠢ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~н /~д /~г /~аас /~аар /~тай /~руу /~аа /~нууд

Хоршоо үг

• нуур далай - их хэмжээний тогтмол ус

Товчилсон үг

Мондасон Монголын Далай Сонирхогчдын Нийгэмлэг

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

архин далайд живэх - архи сархадад толгойгоо мэдүүлэх

далай буцлан, мөрөн урвалхийлэх мэт - ямар нэгэн хөдөлгөөний хөөр хөгжөөнтэй буюу сүр хүчин ихтэй явагдах~Арван түмэн цэргүүд баясалцан хашхиралдаж, цан хэнгэрэг бүрээ харанга ба буун дуу хүний үймээн нь далай буцлан мөрөн урвалхийлэх мэт сүрхий гурван зэрэг үлээн дуулав (Инжаннаши, Хөх судар).

↑ архин далайд живэх

↑ ургацын далай

Хэвшмэл хэлц

Балай биетэй

Далай санаатай

Газар үндсээр

Далай усаар

Давсаар давсаар

Далай ламд

Дайсан ирвэл тэмцэл хэрэгтэй

Далай гарвал онгоц хэрэгтэй

Дайсан ирвэл цэрэг хэрэгтэй

Далай гаталбал онгоц хэрэгтэй

Эрдэм сурвал багш хэрэгтэй

Эв санавал нөхөр хэрэгтэй

Далай амар байвал

Загас амар байдаг

Далай амар бол даяар амар

Нуур амар бол нугас амар

Далай байвал давсаар дутахгүй

Уул байвал түлшээр зудахгүй

Далай боловч давсаар дутна

Дагина боловч данжаадаар дутна

Далай боловч усаар дутдаг

Дагина боловч эрээр дутдаг

Далай ер ширгэхгүй

Даяар олон төөрөхгүй

Далай лам жанчаар баян

Дайду хот зоосоор баян

Далай ламаас өмнөтөө зам амждаг

Банчин эрдэнээс өмнө бага зам амждаг

Далай руу хаясан чулуу

Үнсэнд хаясан зүү

Далай таглаагүй

Тэнгэр баганагүй

Далай усаар ханадаггүй

Мэргэд номоор ханадаггүй

Далай хатахгүй

Балай гэгээрэхгүй

Далай хужиртай

Дэлхий дэлэнтэй

Далай хэдий гүн боловч ёроолтой

Мод хэдий өндөр боловч үндэстэй

Далай хэдий гүн боловч ёроолтой

Уул хэдий өндөр боловч оройтой

Далай ширгэхгүй

Түмэн төөрөхгүй

Далайд дуссан дусал

Далай ширгэтэл хатдаггүй

Далдыг харах нүдгүй

Далай давах далавчгүй

Дая дээгүүр гүйдэлтэй

Далай дээгүүр гүүртэй

Дэлхий байвал гишгэдэг

Далай байвал гувшдаг

Найр цагтай

Далай ёроолтой

Нуур амар бол нугас амар

Далай амар бол загас амар

Уул байсан ч ухрахгүй

Далай байсан ч дальдрахгүй

Уул хэдий өндөр боловч оройтой

Далай хэдий гүн боловч ёроолтой

Хөдөө их гэж өвсөнд хүртэх

Далай их гэж усанд хүртэх