далан

Монголоор

Үгийн дуудлага

[dalaŋ]

Үндэсний бичиг

ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍‍ᠠ‍᠊ᠢ᠊ᠡ᠋
ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠯ‍ᠠ‍᠊ᠨ

(даланг)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Гол, усыг хааж шороо чулуугаар хийсэн бооц, хашилт
3. Зурваслан овоолсон шороо
4. Тариалангийн тарьсан газрын хоорондын зай, журам газар, эгнээ, мөр
5. Замын мөрийн хоорондох элж хотойгоогүй үлдсэн нарийн зурвас газар

II нэр.

1. Барилгын дээврийн хөмрөн тавьсан ваар

III нэр.

1. Адуу, луус зэрэг амьтны дэлний уг
2. Амьтны хүзүү, сэрвээ орчмын өөхлөг цулцан.

IV нэр.

1. Модны ур

V нэр.

1. Загасны сэрвээ, сэлүүр.

VI.

1. далан илжиг амьт. (далайн эрээн арслан).

Нийлмэл үг

далан байгуулах - хаалт, хашилт барих

далан барих - хашилт хийх

далан хийх - хашлага барих

хашлага далан - голын хажуугаар тулгаж хийсэн далан

илэн далангүй - ний нуугүй, ил тод

замын далан - засмал замын ул

усны далан - а.усыг хаасан нарийн зурвас газар бооц; б.ус голын далагнан хөлдсөн нь

замын далангаар явах - шороон замын гол дахь овгор дээгүүр явах

дээврийн далан - дээврийн ваар

адууны далан - адууны дэл дагуу байх өөхлөг хэсэг

далан ургах - модонд ур бий болох

далантай мод - товойн гарсан булцуу, ур бүхий мод

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

да|лан нэр. далан­гийн, даланд, далангаар

Хоршоо үг

• шан далан - мөрлөн хийсэн далан

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

далан/долоон булчирхай, наян найлзуураа тоочих - хамаг байдгаа хэлэх, аль байдгаа нуулгүй хэлэх~Заавал ч үгүй долоон булчирхай, найман найлзуураа тоочих нь алба уу (З.Сандагаа, Эр бор харцага).

далан долоон үг дэлгэх - (үл тааш.) дэмий олон юм чалчих~Гэрт ээж, эгч тэр хүүгээ дуудаж, хүүе Даваа, чи юугаа чалчаад далан долоон үг дэлгээд суучихав... (Ш.Гаадамба, Билгийн булаг).

далан нөхөөс - энд тэндгүй уранхай цоорхой болсон, маш хуучирсан зүйл~Чухам нэг сартай шөнө дэн хэрэггүй, салхитай өдөр шүхэр хэрэггүй гэмээр болсон ноорхой хар гэрийн үүдэнд далан нөхөөстэй хөдсөн дээл өмссөн долоо найман настай бяцхан хүү бяруун турсага нөмөрч суугаад мэгшин уйлж байлаа (А.Одсэр, Халуун элгэнд нь).

далан/салан задгай - онгор цонгор, эмх замбараагүй~Өчнөөн их ажил болж авсан юмыг үнээнд ч гэсэн түүж өгөхөд буян болууштай... Гэтэл цатгалан цамаан гэх юм уу далан задгай хүмүүс зөндөө байх юм (С.Эрдэнэ, Өвгөн хүн чулуу хоёр).

далан таваар буух/бууж өгөх - (хошин) ялагдаж дийлэгдсэнээ бүрэн хүлээх, хүлцэл өчих~Шижир

далан худалч - маш худалч, их худал хэлдэг зантай хүн~Юу-у? Сэргийлэхэд ий? (ха-ха-ха) Яасан их далан худалч вэ чи! Хэзээ ямар сэргийлэхэд очиж байсан юм бэ (Ш.Гаадамба, Хамар хашааны хүн).

далан хэлний шувуухай - чалчаа эмэгтэйчүүд~Энэ хүүхнүүд чинь уулзалдахаараа далан хэлний шувуухай болцгоох юм.

далан хэлтэй - олон үг яримтгай~Эмч хүснэгттэй цаас гаргаж, нэр ус, нас хүйс гээд л бичиж гарав. Тэр хоорондоо бас илүү дутуу юм сонирхож, олон үг дэлгэнэ. Ер нь далан хэлтэй хүн бололтой (Ч.Чимид, Хавар намар).

Хэвшмэл хэлц

Дал гарсан хүн

Далан гарах тэнхээгүй

Далайн урд гарч үзсэн

Далан урхитас хазсан хүн

Далан гүвээ ухавч

Давст худаг гарахгүй

Далан насыг

Дарж өнгөрөөдөг

Далан уулын цаагуур

Дов шороон доогуур

Далдыг мэддэг далай лам биш

Далан гүвээг нэвт хардаг хон хэрээ биш

Дан морь

Далан тэгнээтэй

Хорин гүвээ давснаас

Далан хошуу тойрсон нь дээр