зүрх

==Үгийн дуудлага

зүрх үхэх

Үндэсний бичиг

ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡᠡ᠋

(жирүхэ)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. биезүй. Хүн, амьтны цусны эргэлтийн гол эрхтэн
3. Зориг, цөс
9. Гол, чухал

Нийлмэл үг

зүрх булгилах - зүрх долгисон хөдлөх

зүрх догдлох - сэтгэл ихэд хөдлөх

зүрх дэлбэрэх - үнхэлцэг хагарах

зүрх дэлсэх - зүрх түг түг хийх

зүрх өвдөх - зүрх хөндүүр­лэх, зүрхний өвчин эхлэх

зүрх өөхлөх - зүрхэнд өөхөн бүрхэвч тогтох

зүрх салганах - зүрх савлах

зүрх савлах - зүрх долгисон хөдлөх, зүрхний хойших давхцах

зүрх томрох - зүрх нь хэвийн хэмжээнээс их болох

зүрх түгших - сэтгэл санаа тавгүйтэх

зүрх хатуурах - зүрхний булчингийн судас нарийсч цус дутагдаад зүрхэнд шигдээс үүсч сорвижиж хатуурдаг эмгэг өвчин

зүрх чичрэх - зүрх савлан өвдөж дотор балартах

зүрхний тосгуур - зүрхэн доторх дээд хоёр хөндий

зүрхний хов­дол - зүрхний доод талд буй зузаан ханатай хоёр хөндий

зүрхний шигдээс анагаах. - зүрхэнд цус цочмог дутагдах өвчин

зүрх алдах - айж төвөгшөөх

зүрх бага - аймхай хулчгар

зүрх гаргах - аливаа үйлд зориг гаргах

зүрх их - айж эмээхийг үл мэдэх, шантрахгүй зоригтой

зүрх маажих - сэтгэлийг уяруулан догдлуу­лах, сэтгэлийг хөдөлгөх

зүрх мохох - зориг самбаа харих

зүрх муутай - аймхай, хулчгар

зүрх орох - зоригтой болох

зүрх өвдөх - санаа зовох, сэтгэл шимшрэх

амин зүрх - амин гол)

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

зүрх нэр. ~ савлах (зориг) ~ алдах/гаргах, зүрхний, зүрхэнд, зүрхнээс

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡ᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡ᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡᠡ᠋ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡ᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡᠡ᠋ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡᠡ᠋ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡᠡ᠋ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠵ᠊ᠢ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᠭᠡᠡ᠋ ᠪᠡ᠊ᠨ

/~ий /~д /~ийг /~ээс /~ээр /~тэй /~рүү /~ээ

Хоршоо үг

• амь зүрх - амь нас
• зүрх судас - хүн амьтны цусны эргэлтийн гол эрхтэн болоод, цус гүйх гуурс
• уушги зүрх - хүн, амьтны амьсгал, цусны жигд эргэлтийг хангах цул эрхтэн
• элэг зүрх - хүний сэтгэл санаа
• зүрх зориг - шийдэмгий байдал
• зүрх сэтгэл - чин сэтгэл
• зүрх цөс - а.зориг; б.сэтгэл

Товчилсон үг

ЗСӨ Зүрх Судасны Өвчин

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

уушги зүрх амаар гарах шахах - а.айж цочих; б.ихэд аахилан амьсгаадах; в.хэт цухалдах

уушги зүрх сагсайх - ихэд уурлах, бачимдах

элэг зүрх өмрөх - санаа сэтгэл зовж ихэд шаналах

зүрх маажих - сэтгэл догдлуулах

зүрхэнд шар ус хуруулах - санаанаас гарахгүй болтол айлган сүр­дүүлэх

зүрхээ авахуулах - юмнаас халширдаг, айж эмээдэг болох

зүр­хээ зүсүүлэх - зүрхээ авахуулах

бүдүүн зүрх - а.айж ичихийг мэдэхгүй; б.хэнэггүй, хайхрамжгүй, цэвдэг сэтгэлтэй

чулуун зүрх - хатуу сэтгэл

зүрх авах - айх, далдирах~10 номертой нэг тоглогч манай хаалганы шонг гурав байна уу дөрвөн удаа оносон. Ёстой л зүрх авах шахсан даа тэр.

зүрх алдах - а.хулгах, хулчийх~Загнуулж загнуулсаар түшмэд заргачийнд очихоос зүрх алдаж хэн маань очих вэ гэж шоддог болжээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа). б.бэрхшээх, халшрах

зүрх [нь] амаар гарах [шахах] - а.сөөлгөлөх, амьсгаадах, зүрх савлах~Намайг дэмий яваагүй байтал тэд хоёр хэдийн уулын оргил дээр гарчихсан тул би баахан сандарч бүх хүчээрээ мацав. Уулын оргилд зүдүү ядуу мацаад л гарах үед бүх биеэс хөлс асгарч зүрх амаар гарам түгшин хөл гар бүр чичирхийлэн байлаа (А.Одсэр, Нандин бэлэг). б.айх

зүрх бага - аймхай хулчгар~Цэвээн зүрх багатай тул бидний хэлснээр явахгүй байж гэж бодогдоно (“Цог” сэтгүүл).

зүрх булгилах - а.баяр бахдал төрөх, сэтгэл ихэд хөвөлзөх~Түүнийг харахаар л зүрх булгилаад... би дурлажээ. б.ихэд долгисон айх, бачимдах

зүрх бүдүүрэх - зориг орох, зоригтой болох, айхаа болих~Зүрх нь улмаар бүдүүрч аймшиггүйгээр ёс бус болсон юм (Монгол-Татарын тухай бүрэн тэмдэглэл, хар Татарын тухай хэргийн товч).

зүрх гаргах - зориглох~...Богдын бүлтийн харсан хүйтэн харцыг зүрх гаргаж өөдөөс нь ширтээд гагцхүү битүүгээр ичингүйрэн улайсан өнгө үзэсгэлэн биш хүрэн царайд нь мэдэгдэхүйц унжгар харц нь чичив хийжээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

зүрх гэж уушги - аймхай хулчгар~Мөн эр хүн бол доо чи. Зүрх гэж уушги юм уу хаашаа юм!

зүрх [нь] дэлбэрэх - а.хилэгнэх~...одоо тэр явдлыг нэг шууд хэлье гэж бодсоноо, үгүй болохгүй. Шууд хэлснээс болж зүрх нь дэлбэрч ч болох шүү дээ гэж мөн л эс зүрхлэв (Д.Намдаг, Нян хорхой). б.ихэд айх, сандрах

зүрх их/ихтэй - айж эмээхийг үл мэдэх, шантрахгүй зоригтой~Эзэн хаан зүрх ихтэй баатруудаа бахархан харав (Орос ардын үлгэрүүд). ~Тэгж байтал жасаалах ээлж тохиолдож, Сандаг гэдэг түшмэл ирж, уулаасаа зүрх ихтэй, хууль цаазыг бараг мэддэг, улаан хэлтийг урдаа оруулдаггүй сүрхий хүн байсан гэнэ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

зүрх маажих - сэтгэл эмзэглэн догдлох~Санамсаргүй байтал модон байшингийн цонхны завсраар нэг хөгжмийн эгшиг шургалан орж ирээд Чулууны зүрхийг маажин догдлуулахад даруй сэтгэл тогтож ядан гадаа гарав (Д.Нацагдорж, Нэгэн сэтгэлийг бөмбөрүүлсэн үе).

зүрх муутай - аймтгай, хулчгар, айх, эмээх~Хүрэл угаасаа зүрх муутай, аймтгай... (Б.Бааст, Хүсэл). ~Энэ хүнд барилдааны олон арга буй. Зориг зүрх муутай эрд арслангийн сүр үзүүлж мохоо болгож чадна (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

зүрх мэгших - дотроо уйлах~Янжингийн борхон царай, дөлгөөн харц үзэгдэх шиг болоод зүрх мэгшин чамархаж билээ (Ж.Пүрэв, Бугын жим).

зүрх нь хагарах - айх~Хүний гарт эцэг хүү хоёроо зүрх хагарам тамлуулахыг үзсэнээс хүүгийнхээ гарт үхье гэж бид санал тогтлоо (Б.Ринчен, Нууцыг задруулсан захиа).

зүрх орох - зоригтой болох~Монгол улсыг Хятадаас тусгаарлан салгах гэж сэм үг нийлж байсан ноёд зүрх оржээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

зүрх өвдөх - сэтгэл зовох~Зүрх өвдсөн олон мөргөлчингүүд дүнгэр дүнгэр ярьж, лам нар амандаа Гомбын зүрх гэдэг тарни урин бувтналаа (Л.Түдэв, Алтан гадас чигийг заана). ~Өшөө ч үгүй, атаа ч үгүй, гэм ч үгүй, хор ч үгүй олон ардын хүүхдүүд харилцан тэмцэлдэж нэг нь нөгөөгөө буудан, нөгөө нь нэгээ жадлахыг үзвэл үнэхээр зүрх өвдөлтэй (Д.Нацагдорж, Эзэрхэг түрэмгий байлдаан). ~Би тэр данхыг авч гарахдаа ээжийнхээ царайг зүрх өвдөж, нүд хальтраад дахин олигтой харж чадалгүй газар шагайн гарсан юм. Гэтэл тэр уулзалт ээж бид хоёрын амьд уулзсан сүүлчийн мөч байсан юмсанжээ (Б.Бааст, Алтайн хөх дөнөн).

зүрх пал хийх - цочирдож, сэтгэл тавгүйрэх~Насанхүүгийн зүрх пал хийн зогсох шиг болов (Н.Банзрагч, Зам).

зүрх үхэх/мохох/шантрах/зүсэх - нэгмөсөн халшрах буюу айж горь тас болох~Тэгэхгүй их зан нь дарагдаж уруу царайлан, зүрх нь үхэж, хүний өөдөөс харах нүүргүй дэмий л биеэ хурааж маш номхон суулаа (Б.Ринчен, Үүрийн туяа). ~Олон сар хөөцөлдөж бүтээгүй болохоор зүрх мохоод л гэх үү дээ (“Хөдөлмөр” сонин).

зүрх үхүүлэх - нэгмөсөн айлгаж авах, айлгах, сүрдүүлэх~Тэгж бодож байгаад гэлэн авгай Улиастайн манж түшмэл цэргийг бууж өгөхийн өмнөхөн Улиастайн хэдэн баян пүүсийн данжаад нарын зүрхийг амаараа үхүүлж, Хүрээ зүгээс Улиастайн жанжинг байлдаар ирж яваа догшин цахар цэрэг, хятадыг хүйс тэмтрэн айсуй гэж сүрдүүлэн айлгаж ашиг хонжоо санажээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа). ~Дайн тулааны тухай зүрх үхүүлсэн бодол хоног хоногоор замхран арилж байв (Ш.Цэнд-Аюуш, Адтай Мятав).

зүрх үхэх - айх, эмээх, халшрах, халж ядах~Зүрх үхээд... бүр ойртохоос халшраад байсан.

зүрх хагарах шахах - ихэд айх~Ямар аймаар юм бэ, миний бүр зүрх хагарчих шахлаа гэв (Б.Өлзийсүрэн, Замын хүзүү).

зүрх хүрэхгүй - зориглож чадахгүй байх, шийдэж дийлэхгүй халшрах~...орос жолооч нарыг дуурайж, монгол жолооч нар тэгж уралдахыг бодовч зүрх хүрэхгүй болгоомжилсоор явах бөгөөд орос нөхөд хэчнээн чадамгай жолоодож байгааг харахад монгол хүн мориор яваа юм шиг харагдана (Н.Банзрагч, Зам).

зүрх цөсгүй - аймтгай, хулчгар~...та нарын намайг алахаас өмнө би урьтаж, тэр зүрх цөсгүй муу хүйг навсартал зодож, чээж дүүрэн хорсол ичингүйрэл зангидсаныг багахан тайлъя (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

зүрх [нь] чичрэх - ихэд айх, туйлаар эмээн сүрдэх~Тэнгэрийн сум хаяанд нь буух шиг гэнэт гадаа нь үрээ мориных нь янцгаах танил дуу хангинахад Гульнарын зүрх чичрэв (Ш.Ванчаарай, Хар нүдэн Гульнар). ~Хүрээнд гамин ялагдсан мэдээг аль эрт сонсож зүрх чичирч, сүнс нь зайлсан хятад пүүсүүдээс архи зээлээр авчруулан хоног гаруй найрлаад Гэгээн буцахдаа “Та бүхэн миний өчүүхэн гэрт зочлон очихыг хүсье” гэлээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). ~Гайхамшиг баатрын аймшигт сум

Шамин чандруугийн зүрхэнд тусмагц - '

Гадаадын дайсны сүнс нь цалгиж, - '

Дотоодын харгисын зүрх нь чичирнэ (С.Буяннэмэх, Сүхбаатарын туг). - '

зүрх эмтрэх - сэтгэл өвдөх, шаналах~Саяхан ярьж байсан гарцаагүй муу байдал, одоогийн жаргалт мөч хоёрын эрс ялгаатайг зүйрлэн бодоод зүрх эмтрэв (Стендал, Улааныхан ба харынхан). ~Өвөөгийнх нь хэлэхийн аргагүй тэр байдал, шимшрэн байж хэлсэн үг нь, тэр харц нүдэнд нь дахин дахин харагдах тусам Бадралын зүрх эмтрэх шиг болно (Э.Үржинханд, Гэмшил).

зүрхийг нь атгах - хүний сэтгэлийг эзэмдэх~Пастор энэ христ итгэгчдийн зүрхийг нь үнэнхүү атгаж чаджээ.

зүрхийг нь булаах - сэтгэлийг нь татах~Тэмүүлэнд зүрхийг нь булаах охин эдүгээ хүртэл учраагүй л бололтой.

зүрхийг [нь] сугалах - сэтгэлийг нь ихэд татах~Сэтгэлд унацтай ийм сайхан нэртэй, тэгээд анхны харцаар зүрхийг минь сугалсан ийм залууд би чинь юу бодож “баавгай” гэсэн эв хавгүй нэр өгч байв аа? (С.Лочин, Үргэлжлэлтэй долоон өдөр).

зүрхийг нь төөнөх - буримдах бургуйдах мэтээр амар суулгахгүй, арга аашийг нь баруулах~Цагийн хонхны гайт цохилт болгон зүрхийг нь төөнөж, тогтон суухад бэрх болгоно (Стендал, Улааныхан ба харынхан).

зүрхний үс босох - дотор сэжиглэх~Байлдааны газрын эмгэнэлт байдлыг хэлбээс үнэхээр зүрхний үс босмой (Маньжав, Чингис хааны үлгэр).

зүрхийг нь үхүүлэх - айлгах, сүрдүүлэх~Улиастайн хэдэн баян пүүсийн данжаад нарын зүрхийг нь амаараа үхүүлж, Хүрээ зүгээс Улиастайн жанжинг байлдаар ирж яваа догшин цахар цэрэг, хятадыг хүйс тэмтрэн айсуй гэж сүрдүүлэн айлгаж ашиг хонжоо санажээ (Б.Ринчин, Үүрийн туяа).

зүрхний хий дарагдах - уур хилэн нь намдах~...өвгөн Ёндоны үгийг сонсоод зүрхний хий нь дарагдаж, баруун хойно сүр бадруулан завилж сууснаа доошоо шилжиж... (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

зүрхний хийтэй - а.түргэн, цочмог ууртай~Бид хоёрт Жаргал шиг голж шилэх юу байх вэ. Харин манай энэ хөгшний үгийг үгэнд бүү ав. Зүрхний хийтэй амьтан байгаа юм (Ш.Гаадамба, Нэгдлийн зоо). б.хөөрүү, онгироо, сагсуу

зүрх ихтэй - зоригтой, айхыг мэдэхгүй~...харин Цэцэг гэрээс гүйн гарч айл амьтныг босгосон боловч орох зүрх ихтэй хүн байсангүй (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

зүрхэнд асах - сэтгэл хөдөлгөх~Алимаад бага насанд нь зүрхэнд ассан хайрын галаас өөр юу бий билээ. Хайр дурлалдаа хүн үнэнч байх, ээж шигээ чин шударга үнэнч байх гэдэг бахархал гэж бодно (Аянга буусан мод).

зүрхэнд [нь] орох - үргэлж санагдахаар айдаг болгох~Хошууч Та тун ялимгүй амьтан аа! Монгол гэдэг нэр зүрхэнд чинь оржээ гээд хүйтнээр инээв (З.Баттулга, Төвшин Төгс). ~Тарваганы нүх бүр ч халтай болохоор адуучдын зүрхэнд орж гүйцсэн. Жил болгон хэчнээн морь түүнд бүдрэн хөлөө хугалж, тэр хэрээр хэдэн адуучин гэмтдэг бол доо (Зян Рун, Чонон сүлд). ~Гэрэл эмэгтэй хүний хийж чадах бүхнийг хир хэмжээнээс нь хэтрүүлж байгаад хийсэн билээ. Гэвч Эрдэнийн хатуу хатан сэтгэлийг эвдэж зүрхэнд нь орж чадсангүйдээ дахиад яахаа ч мэдэхгүй дэмий л газар шагайн санаа алдав (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

зүрхэнд хүрэх - бялуурах~Хүрэл мөн хайрцагтайгаасаа нэгийг сугалан авч доошоо бөхийн нэгнийх нь янжуурын галаас асаан татав, нялуун утаа нь зүрхэнд хүрэн нүд эрээлжилнэ (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн). ~Хүрэл хойд талыг нь эзлэн, татах бүрд толгой эргэн, зүрхэнд хүрдэг нялуун утаат янжуур гарган татаж... (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

зүрхэнд шар ус хурах - айх~Жа Та наад усаа бага уу. Тэгэхгүй бол бид энэ говьд хатаж үхэж мэднэ шүү гэхэд Сайханболдод жинхэнээсээ айдас төрөн царай нь барайж, зүрхэнд нь шар ус хурна (Т.Бум-Эрдэнэ, Лойдор).

зүрхэнд шар ус хуруулах/тунах/цуглах - айдас төрүүлэх, санаанаас гарахгүй болтол айлган сүрдүүлэх, нэгмөсөн хашрах~Үүнээс болж манжийн дарлалаас чөлөөлөгдөх, түүний хараанаас гарах хөдөлгөөн баруун аймагт олон удаа гарч, манжийн хаадын зүрхэнд шар ус хуруулж байсан буй заа (С.Удвал, Их хувь заяа). ~Энэ янзаараа ажлаа хувааж хийнэ гэдэг чинь тэдэн шиг ажилгүй аяга амаа л нийлүүлж чадах улсуудад сайн байхаас биш, надад бол зүрхэнд шар ус тунаж байна. ~Гэтэл хялар Дамба биеэ зэмлүүлээд хургай нэр зүүх болсондоо зүрхэнд нь шар ус цуглаад хааш л очихгүй нь дээр гэж бодсоор Зог бараалав (Батмөнх, Хамар Лодон).

зүрхээ авхуулах/зүсүүлэх - айх, хулчийх~Дахин дахин очиж амжилт олоогүй тул одоо очно гэхээс зүрхээ авхуулчихсан юм шиг л санагдаж байна, яах вэ? ~Аянга цахилгаанд зүрхээ зүсүүлсэн адуун сүрэг араа шүдээ ярзайлган дайрах араатан чонын бүслэлтийг үзээд хамтач үзэл нь сарнин бутарч зөн совингоороо амиа бодон урагш зүтгэлнэ (Зян Рун, Чонон сүлд).

зүрхээ барих - уур хилэнгээ барих~...их сургуулийн амьдрал ба орчмын жилийн нийгмийн үзэгдэл нь ахад нэлээд нөлөө үзүүлсэн боловч хүний гарт орсны дараа зүрхээ барьж хэлээ татах болов (Алтанчимэг, Ах минь).

зүрхээ гартаа атгах/барих - хэзээ магад аюул болох болуузай хэмээн машид айн болгоомжлон явах~Зүрхээ гартаа барьж суусан хүмүүс харин чээжин дээр нь дарж байсан чулууг аваад хаячихсан мэт дотор нь онгойж, энэ тэр хэмээн элдвийг ярилцана (Бадав, Гурван сарын гулгай цэцэг). ~Тэдний бэрийг харж зүрхээ гартаа барьж суусан дөрвөн эмэгтэйн бор улаан зүрх өөрийн эрхгүй оволзон түгшиж бие биеэ түшиж, гар гараа нухалж “Одоо яадаг бол?” гэж хүн бүр амандаа шивнэж аюулхайдаа бодож харсаар... (Өлзийбат, Хувьсгалын дуу элсэн нүхэнд). ~Тэдний ууцгааж байхыг үзээд хуримыг хамаарсан түшмэд зүрхээ гартаа атгаж, хаандаа очиж мэдүүлэв (Эрийн сайн Эрхэлдэй мэргэн).

зүрхээ чангалах - цөс зоригоо хөвчлөх, зориглох~Балданцэрэн тийнхүү уйлснаа санахтайгаа зэрэг, би сахал самбайгаа хүртэл ургуулсан нэг ёсны хар хүн байж, ухаан жолоогүй уйлах нь юү вэ? гэж зүрхээ чангалан цааш явлаа (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн). ~Чэнь Жэнь Барсын толгойг илж зориг зүрхээ чангалаад доош сөгдөн сууж эрхий дунд хоёр хуруугаараа чонын биеийн уртыг төөлж үзэв (Зян Рун, Чонон сүлд).

зүрхээрээ мэдрэх - юмыг сайтар ойлгох, ухаарах~Үсээ янзлан самнасан Цэрмааг хааяа киноны гэрэлд нүд нь гялсхийн эргэж харахыг зүрхээрээ мэдрэн байв (Цог сэтгүүл).

↑ бүдүүн зүрхтэй

↑ чулуун зүрхтэй

↑ шувуун зүрхт

↑ элэг зүрх өмрөх

зүрх рүү сийчих

Хэвшмэл хэлц

Зүрх гаргасан амнаас хэл салдаггүй

Зүрх туссан янагаас сэтгэл зайлдаггүй

Зүрх гэдэг уулинхай

Зориг гэдэг нялцгай

Зүрх гэдэг уурны юм

Зовлон гэдэг зуурдын юм

Зүрх нь дэлсэж

Цөс нь хөөх

Зүрх нь өөхөлж

Цөс нь хавиргаа дэлсэх

Зүрх нь ханцуй дотроо

Зүүд нь хэлэн дээрээ

Зүрх нь хар бол

Хэл нь алт ч тусгүй

Зүрх судас цусны сан

Зориг цөс хүчний сан

Зүрх хэдий хатан боловч уран үгэнд уярдаг

Ган хэдий хатуу боловч галын дөлөнд уярдаг

Зүс нь уулинхай

Зүрх нь хайланхай

Зүс нь цагаан

Зүрх нь хар

Зүс хар боловч

Зүрх нь цагаан юм

Зүүг хураавал зээтүү болно

Зүрх гаргавал эрдэмтэй болно

Тарган туранхай ч

Тархи нь өөрцгүй

Хөгшин залуу ч бол

Зүрх нь өөрцгүй

Үг нь гурил

Зүрх нь царил

Яриа нь усан тэлмэн

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Зүрхээрээ мэдрэх (юмыг сайтар ойлгох

Ухаарах); *бүдүүн зүрх (а.айж ичихийг мэдэхгүй; б.хэнэггүй

Хайхрамжгүй

Цэвдэг сэтгэлтэй); *чулуун зүрх (хатуу сэтгэл); бөх зүрхтэй

Бүдүүн голтой

Тайлбар: хэнэггүй, муйхар зоригтой anha toroo= love