морь

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[mȯrĭ, mȯrꞌ]

Үндэсний бичиг

ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ

(мори)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

Засч агталсан адуу
зурхай. Сарны зурхайн арван хоёр эрхтний долоодахь жил; морин жил (сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх морь эзэлсэн долоодахь жил), морин сар (морь тохиох сар), морь өдөр (сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх морь эзэлсэн өдөр), морь цаг (арван нэгэн цаг дөчин минутаас арван гурван цаг дөчин минут хүртэлх хугацаа
Шагайны хавиргаар босгосон нэг тал нь, тэмээний эсрэг тал
шилж. Шатрын нэг бод
шилж. Том, их

Ойролцоо үг

Нийлмэл үг

морь барих - а.уралдааны морийг барианы газар ирэхэд нь барин авч пайз олгох; б.морийг уналгад хэрэглэхээр барьж авах

морь гарах - уралдааны морьд гарааны зүг явах

морь сайтай - а.сайн морьтой, олон морьтой; б.шилж. олз омогтой, азтай

морь сойх - уралдааны морийг хагсааж биеийг нь живхнүүлэх

морь тавих - а.унаа морьдыг идэшлүүлэхээр тавих, ижилд нь нийлүүлэх; б.өөрийн морийг бусдын адуун сүрэгт нийлүүлэх; в.хурдны морьд гарааны зурхайгаас эргэх

морь тарлах - уралдааны морьдыг наадамд бэлтгэн, ойрхон газар уралдуулах

морь уях - а.уралдах морийг сойх; б.морийг уяанд уях

морь үсэргэх - уралдах морьдыг уралдаанд давхиулж дасгах

морь харах - а.уралдаж буй морьдыг үзэх; б.шилж. шингэн мөр харах, бие засах

морь хөлслөх - уясан морьдыг давхиулан хөлсийг нь гаргах

агт морь - эдэлгээнд хэрэглэхээр засч агталсан адуу

адам морь - явдал хурдан, хөл хөнгөн морь

арилжаа морь - хатир жороо хоёрын хоорондох зөөлөн ялгуумаар явах морины явдал

жороо морь - нэгэн алхамдаа зүүн этгээдийн хоёр хөл, нөгөө алхамдаа баруун этгээдийн хоёр хөлийг тус тус зэрэг гишгэж явах сайвраас хурдан явдалтай морь

сайвар жороо морь - сэлгэж гишгэх морины явдал

хадарган морь - давхил муутай боловч бяр тэнхээ сайтай морь

хайдаг морь - хөтөлгөөгүй дан морь

наадмын морь - а.наадамд уралдах морь; б.наадамд унаж явах морь

тэрэгний морь - тэргэнд хөллөдөг морь

хонины морь - үргэлж унаж эдэлсээр номхорсон морь

морины уяа - а.морь уях, шон мод; б.хурдны морь уях цэрэв

морины хусуур - хоёр талдаа мөлгөр иртэй, морины хөлс хусах хавтгай нимгэн хэрэглэл

морины хүүхэд - хурдан морь унах хүүхэд

морин тармуур - моринд хөллөн, өвс тармах тармуур

морин тойруулга - уралдааны морьд тойрон уралдах газар

морин тэрэг - морь хөллөсөн тэрэг

морин тээрэм - морь оруулж ажиллуулах том тээрэм

морин хана - том том нүдтэй, цөөн тооны тур модтой хана

морин гэр - морин ханаар барьсан гэр

морин цэрэг - морь унан байлдах цэрэг

морин хийл хөгжим. - чавхдаст хөгжмийн нэг зэмсэг

морин хуур хөгжим. - хуурын чихний дээд талд морины толгойг сийлж, чавх-даст, нумны хөвчийг морины сүүлний хялгасаар хийсэн хоёр хялгасан чавхдастай хилт хөгжмийн зэмсэг

морин өртөө хуучир. - мориор улаа нэхэж, алба залгуулах үүрэг бүхий газар

морин агь урга. - шарилжийн төрлийн нэг зүйл сөөгөнцөр

морин зээргэнэ урга. - навчгүй нэгэн зүйл сөөг, хар зээргэнэ

морин улаагана урга. - цагаан цэцэгтэй, гашуун улаан жимсгэнэтэй бут

морин хад урга. - исгэлэндүү амттай, томхон хар жимсгэнэтэй өргөст бут

морин халгай урга. - уулын хажуу, ой шугуй дотор ургадаг нэг наст өвс

морин шарилж урга. - жижиг буурцаг /сагс/ бүхий гашуун амттай, сэнгэнэсэн үнэртэй нэг наст өвс

морины уруул урга. - голч нэртэн овгийн ургамал, адууны уруул

морь босгох - шагай хавиргаараа босох

морь уралдуулах тогл. - шагайгаар морь уралдуулж тоглох монгол үндэсний нэг зүйл тоглоом

мориор идэх - шатарт мориороо эсрэг айлын нэг бод эсвэл хүүг идэх

мориор нүүх - шатарт мориороо нүүх

өрөөлтэй морины өшгөлөн шаг - шатарт мориороо айлын ноёныг мадлах үед хэлдэг үг

морин хонх - дүүжлүүр том хонх

морин шил - том шилэн лонх

морин тогоо - хорь, гучин хүний хоол цай хийх багтаамж бүхий том тогоо

морин шаваг урга. - шавгийн төрлийн нэг зүйл том бут

морин хүрэлзгэнэ амьт. - үхэр хүрэлзгэнээс том, хар өнгөтэй нэг зүйл амьтан

морин шилүүс амьт. - нас бие гүйцсэн шилүүс

морин шоргоолж амьт. - хар өнгөтэй том шоргоолж

морин хараацай амьт. - хараацайтай адил болоод маш том нэг зүйлийн шувуу

морин зөгий амьт. - нарийвтар биетэй, шар, хар, эрээн зүстэй, хатгавал хортой нэг зүйл том зөгий

морин хэдгэнэ амьт. - төрх зөгийтэй адил болоод бие нь үстсэн, морины ам, хамар руу ордог нэг зүйл том ялаа

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

морь нэр. морины, моринд, мориноос, мориор

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ᠊᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ᠊᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ᠊᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠮᠣ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ы /~д /~ийг /~оос /~оор /~той /~луу /~оо /~д

Орчуулга

Хоршоо үг

морь мал - адуу мал
унаа морь - эдэлгээнд хэрэглэхээр засч агталсан адуу
хүлэг морь - сайн морь

Товчилсон үг

ММУХ Монголын Морь Уяачдын Холбоо

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

морийг нь унуулах - хэрэг явдлын үйл явцыг улам түргэтгэх, дэвэргэх

морийг нь эмээллэх - алив юмыг хурдасгах

морь нохой мэт - эзэндээ үнэнч байдал гаргах

морь нь эмээлтэй - а.аян замд гарахад бэлэн; б.хөзөр, даалуу зэргийг тоглоход хожлын бүх мод ирсэн нь

морин дэл дээгүүр - а.байнга морь унах; б.шилж. ажил хэрэгт хөнгөн, хайнга хандах байдал; в.шилж. хурдан, яаруу түргэн

морь нохой мэт - үнэнч номхноор ачлан зүтгэх~Би та нарт морь нохой мэт зүтгэн дуртайяа туслана. Буутай цэрэг өгвөл хүссэн бүхний чинь өгнө гээд Бадарч хи хи инээв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

морь сайтай/морьтой [байх] - (хошин) азтай, хийморьтой~Бид морь сайтай л хүн хоол болж байхад буудаг гэдэг байгаа! гэж Мухаршар өгүүлэв (Б.Бааст, Гэнэн хонгор цаг). ~Тэр Чэнь Жэньгийн үзээгүй хун шувууд, цээний цэцэгсийг харан, тал нутгийн ховор зоог болох зэрлэг гахайн махыг хүртсэн болохоор Чэнь Жэньтэй уулзахаараа өөрийн амны хишиг морь сайтайг гайхуулан яръя хэмээн бодож байлаа (Зян Рун, Чонон сүлд).

морь харах - (цээр.) шингэн мөр харах, бие засах~Цэрэг цамцныхаа захны товчийг тайлж, морь харахаар гарсан Цэндийн хажуугаар гэр рүүгээ гэлдрэхдээ сэтгэлийн их хөдөлгөөнд автсан байв (Д.Гармаа, Цагаан булаг).

морийг нь унуулах/эмээллэх - улам дэвэргэх, хэрэг явдлын үйл явцыг улам түргэтгэх~Нямхүү хэгжүүн эр дээ. Хүнээр дутагдлаа хэлүүлэх тун дургүй юм даг. Ингэж байгаад бүр цааш нь морийг нь унуулчихгүй байгаа (Ж.Пүрэв, Ундрах инженер).

морин дэл дээгүүр/дээр - байнга морь унах~Ажиглавал энэ залуу морин дэл дээгүүр дарцаглан өсөөд аймгийн арван жилийн хайсан хашаа, дүнзэн байшин дотор эрдэм боловсролын навч нахиагаа дэлгэсэн хөдөөний залуу сэхээтнээс гойд ялгарах юмгүй шиг (Ш.Ванчаарай, Гагнаас).

морины гал таван мянган газар дэгдэх - тачаангуй сэтгэл хөдлөх~Хэрвээ намайг үг алдуулбаас миний увдис сахил цөм эвдэрмүй хэмээсэнд Да лан болмуй хэмээн, морины гал таван мянган газар дэгдэж хүлээхүйеэ Хуай Хүэй гарч очоод баахан удаж эгэн орж ирээд түүний хавиргаар хөнжилд ормогц Да лан бүхий л биеийг тэмтрэн үзвээс торго мэт зөөлөн хөвөн мэт нимгэн (Инжаннаши, Хөх судар).

морины уяа орлох - боол зарц болох~Би хуучин нийгэмд үе улиран морины уяа орлож байсан боол Алдаастыг сурвалжлахаар очив (А.Одсэр, Алдаастын гэрт).

↑ бариулын морь

↑ загасчны морь усгүй

Хэвшмэл хэлц

Бөх хэдий хүчтэй боловч

Бүгдээрээ ноцолдоход дийлэхгүй

Морь хэдий махтай боловч

Мянган ташуурыг даахгүй

Гал түлбэл газар нутаг

Морь уявал газар өтөг

Зүйтэй сайхан өвсөнд

Морь эмээлтэйгээ биелнэ

Зөв сайхан үгэнд

Малгай залаатайгаа ганхана

Илд хурц боловч усыг тасалж чадахгүй

Морь хурдан боловч сүүдрээ орхиж чадахгүй

Мах идвэл хүч орох

Морь унавал дэл ургах

Могой хэвлийгээрээ явдаг

Морь хөлөөрөө явдаг

Мод голбол түлээгүй

Морь голбол унаагүй

Мод хэдий өндөр боловч үндэсгүй бол ургахгүй

Морь хэдий хурдан боловч жолоогүй бол болохгүй

Мод цавчсан хүн идэрхүү

Морь унасан хүн ундархуу

Морь авахад шүдий нь хардаг

Мөнгө авахад өнгий нь хардаг

Морь арьснаасаа гадна таргалдаггүй

Морь гуядахад луус айна

Морь дэлтэй

сүүлтэй

Хүн дээртэй

доортой

Морь зогссон ч үхрийн чинээ гурав

Могой тасарсан ч гүрвэлийн чинээ гурав

Морь махаар

Хүн хувцсаар

Морь мянган газар явавч

Төрсөн нутгаа мартдаггүй

Морь нь гундаж

Дээл нь гандах

Морь нь зогсвол

Эзэн нь явган

Морь нь эргэдэг

Гарсан нь эргэдэггүй

Морь олдвол хөлбөр сулдана

Морь олддог

Эмээл олддоггүй

Морь олон боловч аргамаг ховор

Хүлэг олон боловч ажнай ховор

Морь олон боловч

Хүлэг мэт морь бэрх

Хүлэг хурдан боловч

Морины хаан лхагаас дор

Морь орговол барьж болно

Үг гарвал хурааж болохгүй

Морь ороолбол барьж болно

Үг гарвал хурааж болохгүй

Морь сайтай хүн зам мэдэхгүй

Хань сайтай хүн зовлон мэдэхгүй

Морь таргалахаараа

Малгай авхуулдаггүй

Хүн жаргахдаа

Үг дуулдаггүй

Морь тэмээний тус их

Мод түлшний хэрэг их

Морь унасан

Мод тохсон хүн

Морь унаснаас биш

Мод унасан биш

Морь унахад жороо

Эрдэм сурахад самбаа

Морь унахад хөлс болох

Тэргэнд суухад шороо болох

Морь ч эзэндээ ээлтэй газар бий

Нохой ч өрхдөө элэгсэх сэтгэл бий

Морь эмээлтэй

Мод баадантай

Морь эцэвч эмээлээ даана

Мод хатавч мөчрөө даана

Морь эцэнхий ч гэсэн унаа

Нөхөр муу ч гэсэн хүн

Морь эцэнхий ч гэсэн унаа

Нөхөр зүдэнгэ ч гэсэн бараа

Морь ядарвал

Эзэн нь явган

Нойр алдахгүй

Морь эцээхгүй явж авах

Нохой толгойдоо аюултай

Морь хөлдөө аюултай

Овоо босгоогүй бол

Шаазгай хаанаас буух вэ

Шаазгай нисээгүй бол

Морь юунд үргэх вэ

Тулга бага боловч хайсаа даана

Морь эцэнхий боловч эмээлээ даана

Үхэр ойчихдоо эврээ хугалдаггүй

Морь унахдаа дэлээ ивдэггүй

Хутга хурц ч гэсэн ишиндээ тус болохгүй

Морь хурдан ч гэсэн туурайндаа нэмэр болохгүй

Хүн болгон адилгүй

Морь болгон жороогүй

Хүн зардаггүй хүн хэлэмтгий

Морь унадаггүй хүн гуядамтгай

Хүн хааяа ганцад цэцэн

Морь хааяа нэгд хурдан

Хүн эвээр

Морь хурдаар

Хүн эндэхгүй бол богд болно

Морь бүдрэхгүй бол луу болно

Хүн эндэхгүй гэж үгүй

Морь бүдрэхгүй гэж үгүй

Хүн ядуу бол сэтгэл (санаа) охор

Морь туранхай бол үе урт

Эзэн дүүрэн

Морь жороо

Эзэн нь амарвал

Морь нь амарна

Эр нэг эндүүрдэг

Морь нэг бүдэрдэг

Ямаа өмнөөсөө айна

Морь хойноосоо айна

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Морь дэлтэй сүүлтэй

Хүн дээртэй доортой

Тайлбар: эх зах, ёс журамтай байх

Морь нь гундаж

Дээл нь гандах

Тайлбар: удаан хугацаагаар явах

Морины сайныг унан байж мэднэ

Хүний сайныг ханилан байж мэднэ

Тайлбар: аливаа зүйлийг гаднаас нь хараад дүгнэж болохгүй

Эр хүн зорьсондоо

Эмээлт морь харайсандаа

Тайлбар: хэлсэндээ хүрэх

Могойг нарийн гэж бүү энд

Хатгаж болох

Морийг номхон гэж бүү энд

Хайрч болох

Тайлбар: няхуур, болгоомжтой байх

Мод хэдий өндөр боловч үндэсгүй бол ургахгүй

Морь хэдий хурдан боловч жолоогүй бол давхихгүй

Тайлбар: аливаа зүйлд орчин нөхцөл хэрэгтэй