нэр

Ариунаа

Үгийн дуудлага

[ner]

Үндэсний бичиг

ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ

(нэр-э)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

.

1. Юм үзэгдлийг үгээр ялган тэмдэглэсэн нь
2. Хүн, амьтанд оноож өгсөн дуудах үг
3. Алдар, дуурсгал
5. Үйл явдлын ор мөр

Нийлмэл үг

овог нэр - тухайн хүний эцгийн болон өөрийн дуудах үг

овог нэрийг асуух - өөрийн нь болон эцгийнх нэр хэн гэдгийг асуух

газар усны нэр - тухайн газар, усанд оноон өгсөн үг

нэрсийн жагсаалт - хүн болон бараа бүтээгдэхүүн зэргийн нэрийг цагаан толгойн дарааллаар бичсэн хүснэгт

зарлагын нэр - зарсан зүйлийг бичсэн жагсаалт

сонины нэр - тухайн сонинд оноосон үг

оноосон нэр хэл шинж. - бусдаас ялгаж тусгайлан өгсөн үг

хийсвэр нэр хэл шинж. - бодот бус ухагдахуун илэрхийлэх үг

жинхэнэ нэр - а.тухайн хүнийг төрөхөд нь өгсөн албан ёсны дуудах үг; б.хэл шинж. хүн, амьтан, юм үзэгдэл хийгээд бодот тодорхой, ерөнхий хийсвр аливаа ухагдахууныг заан илрхийлэх үг

нэр томьёо хэл шинж. - шинжлэх ухаан тех­никийн ухагдахууныг тэмдэглэсэн үг

нэр бүхий - нэр дурьдсан

нэр дурьдсан - оноож өгсөн дуудах үг нь гарсан, нэр гарсан

нэр дурьдсан хүмүүс - нэр гарсан хүмүүс

нэр зээлдэх - нэр зээлэх

нэр зээлэх - бусдад оноон өгсөн үгийг өөртөө завшин ашиглах

нэр мэдүүлэх - а.нэрээ хэлж танилцуулах; б.ямар нэгэн ажил хэрэгт оролцохоор бүртгүүлэх

нэр цээрлэх - жинхэнэ нэрийг хэлэхгүй, ямар нэгэн нэрээр орлуулан нэрлэх

нэр хамтрах - ямар нэгэн зүйлийг хамт хийсэн хүмүүсийг дараалуулан бичих

нэр цохох - олны дотроос оноох, онцлон дуудах

нэр ташлах - нэр цохсон хүний дараа дэдлүүлэн нэрийг зааж оруулах

нэр дэвших - сонгуульд ажилд оролцохоор албан ёсоор мэдэгдэх

нэр дэвшүүлэх - сонгуульт ажилд оролцуулахаар нам болон ямар нэгэн байгууллагаас нэрийг нь тодорхойлон гаргах

нэрээ татах - аливаа албан тушаал болон сонгуульд нэр дэвшүүлснээ болих

нэрийн өмнөөс - төлөөнөөс

нэрийн хуудас - а.овог нэр, хаягаа бичсэн жижиг хэрчмэл цаас; б.тухайн хүн болон албан байгууллагыг төлөөлж чадахуйц шилдэг зүйл

нэрийн цэс - хүний нэрсийг дэс дараалан бүтээсэн бүртгэл

багын нэр - хүүхэд үед нь дууддаг байсан үг

нэр алдарших - алдар нь олон түмэнд түгэх

нэр гутах - нэр гутрах

нэр гутрах - нэр алдар нь доройтож муудах

нэрд гарах - нэр алдар нь нийтийн дотор товойж тодрох

нэрд гарсан эрдэмтэн - алдартай эрдэмтэн

нэр муутай - нэр алдар нь гутаж доройтсон

нэр сайтай - олон түмэнд хүндтэй

нэр олох - а.нэртэй болох, нэр алдар нь түгэх; б.шилж. бусдад сайн хүн мэт харагдахыг хичээх

нэр харах - а.нэрээ бодох; б.нэр хүнд, алдар тушаалыг нь харгалзан ялгаварлах

нэр цагаатгах - нэр муудсан шалтгааныг олж холбогдох газрын шийдвэрээр нэр төрөө сэргээх

нэр цэвэрлэх - нэр муудах болсон шалтгааныг олж цагаадах

нэрээ бодох - а.нэр төрөө эрхэмлэн хайрлах; б.шилж. нэрэлхэх

нэрээ хайрлах - нэр төрөө эрхэмлэх

нэр алдар нь түгэх - алдар нь олонд түгэн тархах

нэр хүндээ алдах - нэр нүүрээ барах

нэр хэмээх - зэмдэглэх, хагас дутуу гүйцэтгэх

нэр зүүх - ажил хэргийг хагас дутуу хийн оромдох

нэр оролцох - а.тухайн ажил хэрэг, явдлыг хийж гүйцэтгэхэд хамтран ажиллах; б.шилж. нэр зүүх

ор нэрийн төдий хийх - хагас дутуу хийх, нэр зүүх

нэртэй цэцэг урга. - шимтэй хөрс, сийрэг ой модон дотор ургадаг бут мод, үндэс навч нь эмэнд орно

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

нэр нэр. нэрэнд: уул усны ~энд учир их бий

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ  ᠶᠢ‍᠊ᠨ
ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ ᠳ᠋ᠣ
ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠨᠠ᠊ᠷ᠎ᠠ ᠨᠣ᠊ᠬᠥᠣ᠊᠊ᠨ

/~ийн /~д /~ийг /~ээс /~ээр /~тэй /~ээ /~үүд

Хоршоо үг

• нэр төрөл - ямар нэгэн зүй­лийг бүлэглэн хуваасан нь
• нэр ус - тухайн хүний овог нэр, харьяалал
• нэр ашиг - нэр төр хөөцөлдөх сонирхол
• нэр/нэр алдар - а.тухайн хүнийг төрөхөд өгсөн дуудах үг; б.шилж. олонд түмэнд үнэлэгдэх байдал
• нэр нөлөө - нэр хүндтэй, бусдад нөлөөлж чадахуйц
• нэр төр - алдар хүнд
• нэр сүр - алдар цол, хүч чадал
• нэр хүнд - олон түмэнд үнэлэгдэх байдал, алдар нэр
• нэр цол - а.алдар, хэргэм зэрэг; б.шилж. хоч
• нэр цуу - олон даяар магтагдаж дуурссан алдар

Товчилсон үг

УНТК Улсын Нэр Томьёоны Комисс

УНТКМ Улсын Нэр Томьёоны Комиссын Мэдээ

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

нэр нүүрээ барах - олонд хүндгүй болох, муу хэлэгдэх

нэр муудах - олонд хүндгүй болох

нэр хугарах - алдар нь муудах, олонд хүндгүй болох

нэр баасдах/хөөдөх - бусдын нэрийг бузарлан гутаах, нэр төрийг нь унагах~Ийм үр хүүхэдтэй хүн амьд явсны хэрэг алга... Нэр нүүрийг минь баасдаж гүйцлээ! гээд уйлахад нь би гайхаж, бас өрөвдлөө (Ш.Гаадамба, Хорины улаан булан).

нэр барих - сайн хүний нэрийг барьж, ажил бүтээх~Та нар намайг бүр хүний нэр барьдаг зальхай амьтан гээгүй юү! (Магеллан хаагуур гарсан бэ).

нэр олох - бусдад сайн хүн мэт харагдахыг хичээх~Дарс сархадыг бие биеэсээ илүү бэлэглэн нэр олохыг оролдож. байв (Б.Ринчен, Сандо амбан).

нэр цэвэрлэх - нэр муудах болсон шалтгааныг олж цагаадах~Лувсанпэрэнлэй тэр хурал дээр өөрийнхөө нэрийг цэвэрлэх гэж хамаг мэддэг чаддагаа шавхаж билээ (Л.Түдэв, Нүүдэл).

↑ муу нэртэй, луу данстай

↑ хийсэн нэр зүүх

↑ хэцүү нэрт

Хэвшмэл хэлц

Мөр бүтнээс

Нэр бүтэн

Нар мандсан боловч

Сүмийн хувраг босоогүй

Нэр ашгаа бодовч

Унших жаргал нь ханаагүй

Нэр авах үе наснаас

Нэр алдах нэг өдрөөс

Нэр гутахад

Толгой гутах

Нэр дааж ядахгүй

Нэхий дааж ядах

Нэр дуулахаар

Зүс тань

Нэр манай

Нидэр танай

Нэр нидэр

Чих зүдэр

Нэр нь миний

Нидэр нь чиний

Нэр нь нидэртэйгээ нэг

Гар нь биетэйгээ нэг

Нэр нь нүүрэн дээрээ

Гарчиг нь хавтсан дээрээ

Нэр нэг

Алдар хоёр

Нэр нэгтийн чих нэг

Нүгэл нэгтийн там нэг

Нэр нэгээсээ хэтрэхгүй

Алдар арван гурав дахин өсөх

Нэр нэхийд дарагдахгүй

Цол цолмонд дарагдахгүй

Нэр олох насны

Нэр хугарах өдрийн

Нэр үхэхээр бие үхэг

Нэр хөөгчид төрд

Ашиг хөөгчид зээлд

Нэр хугарснаас

Яс хугарсан нь дээр

Нэхий бүтнээс

Нэр бүтэн дээр

Нэхий нэгтийн гар нь нэг

Нэр нэгтийн чих нь нэг

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Нэхий бүтнээс нэр бүтэн дээр

Тайлбар: олонд хүндлэгдэн амьдрах хэрэгтэй

Хүний газар нэр хугарахаар

Өөрийн газар яс хугар

Тайлбар: харьд явахад нэр төр хамгийн чухал

Хүн нэрээ

Тогос өдөө

Тайлбар: нэр төрөө бодох нь чухал

Нэр хүндээ алдах ( нүүрээ барах); сайн ийг хүсэвч олдохгүй

Муу нэрийг хусавч арилахгүй

Тайлбар: нэр сайтай болох бэрх, нэгэнт муу нэртэй болбол түүнээс салах бүр ч хэцүү

Нэрийг бодвол хор

Нүүрийг бодвол хир

Тайлбар: нэр ашиг, алдар хүндийн хойноос хэтэрхий хөөцөлдвөл эцэстээ муу үр дүнд хүрнэ