тос

Монголоор

Үгийн дуудлага

[tosŏ]

Үндэсний бичиг

ᠲ᠋ᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ

(тосу)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. Амьтан, ургамал, чулуулагт байх усанд үл уусах нүнжигт бодос
5. Амт шимт нь санаанд нийцсэн буюу давс нь таарсан байдал

Нийлмэл үг

тос авах - саалийн тос хураах

тос болох - юманд тос хүрэх

тос хайлах - а.царцуу тос гэсэх, хайлах; б.шилж. өрөм шаргааж шар тос авах; в.шилж. өрөм шаргааснаас үлдсэн цөвийг гурил, чихэр зэрэгтэй хольж идээ хийх

тос шаргаах - өрөм, өөх зэргээс тосыг нь ялгаж авах

тос даах - аливаа зүйлийн арьс, гадаргыг тос нэвчиж харагдах

тос холих - өрөм, гурил нийлүүлэн багсарч нэг зүйл цагаан идээ хийх

тос царцах - тос өтгөрөх, хатуурах

тос хийсэн амттай хоол - амт шимт, тос өөх нь таарсан хоол

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

тос нэр. ~он түрхлэг, тосны, тосонд, тосноос, о.тоо тос­нууд

Хоршоо үг

• өөх/өөх тос - амьтны гаралтай усанд үл уусах нүнжигт бодос
• сүү тос - малын сүү болон түүнээс гарган авах тос

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

гал дээр тос нэмэх - юмыг улам лавшруулах, нэрмэх, даамжруулах

шар тос шиг - сэтгэлд таатай гоё сайхан үг

тосон хошуутай - сайн амтай, өөдрөг үзэлтэй

тос дотроосоо өтөх - сайн нэрийг дуулсаар зэврэх

тос даасан - нүнжигтэй, их хөрөнгөтэй баян~Сүрхий согтож харц нь чиглэлгүй болсон Галсан

тосон гартай - ажил явдалд эвлэг, хийсэн үйлдсэн зүйл нь бүтэмж сайтай~Магтах үг нь олдохгүй, тосон гартай л гэнэ... надад их л талархсан бололтой.

тосон хошуутай - сайн амтай, өөдрөг үзэлтэй~Зөв бодолтой, тосон хошуутай хүү гээд л эмээ ам сайтай байна билээ.

тосоо тугалтайгаа гүзээлэх - ховдог сэтгэл хэтийдэж, хохирол олз төгсөх гэсэн егөөдөл~Дулаарч яргуй цухуйгаагүй байхад хэдэн борлонгоо мааждаг Балтыг хүмүүс тосоо тугалтайгаа гүзээлж чадах ховдог шунахай хүн, одоо хүйтрээд хэдэн ямаа нь хэцүүднэ гэж ярих ажээ.

тосоор гоож - ай халаг гэх мэтийн хэллэг~Хэн ч билээ, олон удаа харж, олон удаа нэрийг сонссон юм сан. Тосоор гоож, мартаж орхилоо (Х.Бат, Тахигдаагүй бурхан).

тостой гараар барьшгүй/баримгүй - их л ганган хээнцэр, гоё, ганган~Торгон сайхан дээлээ тууз утсаар чимэглэсэн тостой гараар баримгүй, тун ч сайхан бүсгүй байна (С.Буяннэмэх, Холбоо шүлгийн журмын тухай уран хошин хуурчийн үгээс). ~Хэдэн жилийн өмнө Улаанбаатар луу яваад сураг нь тасарсан Лутаа гэдэг нэг гайхал эр, бурхан минь, тостой гараар барьшгүй гоё ганган дарга болчихсон гарч ирэв (Б.Бааст, Хаш аяга).

↑ гал дээр тос нэмэх

↑ хувалзаас өөх эрж, хуурсаас тос шахах

↑шар тос шиг

Хэвшмэл хэлц

Сайн муу хоёрыг сэтгэлээс ялгадаг

Тос ус хоёрыг үйлдвэрээс таньдаг

Үнэн худал хоёр сүүлдээ тодордог

Жаргал зовлон хоёр өөрөөс болдог

Толь шиг царайнаас

Тос шиг сэтгэл дээр

Тоос нь газраас

Тос нь дотроос

Торго өмсөвч сүүдэр нь хар

Тос идэвч баас нь хар

Тос иддэгийг нь барьж чадахгүй боловч

Өвс иддэгийг нь барьж чадна

Тос идсэн хүн уруулаа арчимтгай

Торго өмссөн хүн биеэ арчимтгай

Тос идсэн хүн уруулаа зүлгэнэ

Торго өмссөн хүн биеэ арчина

Тос идэж

Торго өмсөж явах

Тос идэх хишиггүй

Торго өмсөх буянгүй

Тос нэвтрэхгүй гүзээ

Ус нэвтрэхгүй чулуу

Тос уугаад гэдсэнд нь тохирохгүй

Торго өмсөөд биед нь тохирохгүй

Тос ууж

торго эдлэвч харь газар

Ус ууж

арьс нөмрөвч төрсөн нутаг

Тос уусан улс хавар боловч цатгалан (тарган)

Тулам чирсэн хүмүүс намар боловч өлсгөлөн (туранхай)

Тос уух газраасаа

Ус уух биенээсээ

Тос цохисон хүн гараа долоодог

Тоос цохисон хүн гараа угаадаг

Тос шиг тарган

Торго шиг зөөлөн

Төмөр усанд дэгдэхгүй

Тос усанд дэвтэхгүй

Ус хөлддөг

Тос царцдаг

Үхрийн чихэнд ус хийвч сэгсэрнэ

Тос хийвч сэгсэрнэ

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Торго өмсөвч сүүдэр нь хар

Тос уувч баас нь өмхий

Тайлбар: хүний муу санааг юугаар ч халхлах аргагүй

Тос идээд мах гарахгүй

Торго өмсөөд өнгө орохгүй

Тайлбар: царай муутай, хэтэрхий туранхай

Тос шиг санааг нь царцааж

Сүү шиг сэтгэлийг нь ээдүүлэх

Тайлбар: бусдыг гомдоох, итгэлийг нь эвдэх, хуншгүй зан гаргах

Тосны хариу өөх

Тугалын хариу бяруу

Тайлбар: ачийг ачаар хариулах, ачийг умартахгүй байх