хаан

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[xa:n]

Үндэсний бичиг

ᠬᠠᠭᠠᠨ

(хаган)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

түүх. Үе улиран залгамжилж улс, аймгийн эрхийг ганцаараа эзэрхэгч
Эзэн

II.

хаан авлах (өвөл ан хийх).

III.

хаан ус (холимог хүчил).

IV.

хаан бугуйвч (хоёр дугуй цагирагийг гархилан холбосон босоо болон хөндлөн голдочийнхоо дагуу гадна талаараа чих маягийн жижиг дугуй бүхий нэгэн зүйлийн хээ, эрэгтэй хүний гоёл чимэглэлд хэрэглэнэ), хаан сүйх (алт мөнгөн эдлэлээр ромбо хэлбэрийг өлзий зангиа болгож хийсэн бэл, сүйх).

Ойролцоо үг

Нийлмэл үг

гүр хаан - улсын эзэн, ард түмний удирдагч

хаан хөвгүүн - хааны хөвгүүдээс ор залгамжлуулахаар нэр цохолсон хөвгүүн

хаан хүү - хааны төрсөн хөвгүүн

хаан суух - а.хааны хойчийг залгамжлах; б.шилж. юманд эзэн суух

хаан төр - хаан удирдан авч явах төр

хаан ширээ - хаан төрийн суудал

хаан суурь - хаан ширээ

хаан ширээнд суух - хаан суух, хаан болох

хаан вангийн ёс - феодализм, хаад ноёдын эрхт ёс

хаан орон суулгах - хаан ширээг залгамжлуулах

хаан суулгах - хаан сууринд өргөмжлөх

хаан сууринд өргөмжлөх - хаан хэмээн хүлээн зөвшөөрч ёслол үйлдэх

ерөөлийн хаан - хилэнцийг арилгах, буяныг өрнүүлэх, барагдашгүй болох тусын тулд самандабадари бандидагийн зохиосон ерөөл

номун хаан шашин. - эрлэгийн хаан

хатан хаан - хаан ширээг залгамжлан авсан сурвалжит эмэгтэй хаан

хаан атаа бөө. - бөөгийн шашны гол тэнгэрийн нэг

хаан агтаа сойход царцаа гуяа сойв - гэх шиг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хаан нэр. хааны, хаанд, хаанаас

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠤ
ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠳᠤ
ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠢ
ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠡᠴᠡ
ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠶᠢᠠᠷ
ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠲᠠᠢ
ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠤᠷᠤᠭᠤ
ᠬᠠᠭᠠᠨ ᠶᠢᠠᠨ

/~ы /~д /~ыг /~аас /~аар /~тай /~ руу /~аа

Орчуулга

Хоршоо үг

эзэн хаан - хэмжээгүй эрхт дээд хаан
хаан хатан - эзэн хаан, түүний ёсолж авсан эхнэр
хаад ноёд - төр засгийн эрх барих хүмүүс
хаад ихэс - хаад ноёд
хаад эзэд - улс орныг захирах эрх мэдэлтнүүд

Товчилсон үг

ЧХСДА Чингис Хаан Судлалын Дэлхийн Академи

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хаан агтаа сойход царцаа гуяа сойв гэх шиг - сачий нь хүрэхгүй байж бусдыг дуурайх~Даржаа минь айл саахалтынхан хаан агтаа сойход царцаа гуяа сойж байна гэж доог тохуу хийнэ. Больж үхье гэж Дулмаа нөхрийгөө аргадна.

хаанд үг алдаж, заанд уурга алдах - хэлсэн үйлдсэнийг буцаахын аргагүй болох~Хаанд үг, заанд уурга алдсан чи наад ажлаа дуусгаж л таараа даа. Ажлыг эхэлбэл дуусгах л хэрэгтэй.

хааны санд үгүй юм гуйлгачны туламнаас гарах - гуйлгачнаас ч гэсэн авах юм бий гэсэн санаа~Дандаа хүн амьтнаас авч болгоод сурчихсан хүн шүү. Айлаас эрэхээр авдраа уудлаач ээ. Хааны санд үгүй юм гуйлгачны туламнаас гарах ч тохиолдол байдаг юм шүү.

хааны хүү заанаа унаж, харцын хүү таягаа тулах - өөр өөрийн хир хэмийн дотор гэсэн санаа~Заавал бусадтай адилхан байх алба уу? Хааны хүү заанаа унаж, харцын хүү таягаа тулахаас өөр яалтай билээ.

↑ хар гэртээ хаан, бор гэртээ богд

↑ эзэнгүй газар, өмдгүй хаан

↑ эрлэг хааныд явуулах

Хэвшмэл хэлц

Намар цагт

Хаан хүү хазаараа барьж

Хатан хүү хайчаа барьдаг

Ноён хүнд ногтгүй

Хаан хүнд хазааргүй

Төвшрөөгүй төрд

Хаан ширээ бэлтгэнэ

Тэнгэр өндөр

Хаан хол

Үгээгүй хүний нохой

Баян хүнийг үзэвч эзнээ үл хаях

Харц хүний хүү

Хаан хүнийг үзэвч үл хаях

Хаа явсан газар гуя

Хаан явсан газар түшмэд

Хаан агтаа сойход

Царцаа гуяа сойно

Хаан болсон ч хааны булчирхайг бүү хая

Гуйранч явсан ч гуяны булчирхайг бүү ид

Хаан гар ойртож

Хатан гар халдах

Хаан гэгч улсдаа эзэн

Харуул гэгч ордондоо эзэн

Хаан ноёд хардвал

Харц иргэд урвана

Хаан нь болдог хар гэр

Богд нь болдог бор гэр

Хаан өөрийн оронд хүндлэгддэг

Мэргэд хүн бүхэнд хүндлэгддэг

Хаан улсдаа өргөгдөх

Эрдэмтэн хотолд өргөгдөх

Хаан хартай

Хатан ёртой

Хаан хилэгнэвэл улсдаа харш

Заан хилэгнэвэл хотондоо харш

Хаан хувилгаан гэгээн ч гэсэн

Харц ардын эхнэрээс төрдөг

Хаан хүн архинд орвол төрөө алдана

Харц хүн архинд орвол гэрээ алдана

Хаан хүн харц урагтай

Боол хүн ноён урагтай

Хаан хүнд ханьгүй

Харц хүнд халгүй

Хаан хүний гучин таван эрдэм

Хатан хүний арван таван эрдэм

Түшмэл хүний есөн эрдэм

Хаан хүний үг хас хад мэт бат

Харц ардын үг хар үнс адил

Хаан хүнийг итгэж болохгүй

Хайлаас модыг түшиж болохгүй

Хаан ч самрах

Хасаг ч захирах

Хад боловч хагардаг

Хаан боловч хальдаг

Хар морь хайван жороо

Хаан хүн суун жороо

Хар санаа хөрөнгөнөөсөө салахгүй

Хаан гүрэн албатаасаа салахгүй

Харц хүн төрөх

Хаан хүн барагдах

Харцага шувуу нэг шүүрэлтэй

Хаан төр нэг зарлигтай

Харцгай шувуу нэг сүрэгтэй

Хаан төр нэг зарлигтай

Язгуур олон боловч хаан язгууртан мэт язгуур бэрх

Хаан язгууртан олон боловч алширын тэмдэгтээс дор

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хааны алба халаатай

Эзний алба ээлжтэй

Тайлбар: төрийн алба ээлж, халаатай байдаг

Хаан агтаа сойход царцаа гуяа сойв (гэх шиг)

Тайлбар: сачий нь хүрэхгүй байж бусдыг дуурайх

Хаан өөрийн оронд хүндлэгддэг

Мэргэд газар бүхэнд хүндлэгддэг

Тайлбар: эрдэм номтой хүн хаанаас ч хүндтэй, эрдэм ном хамгаас чухал

Хааны санд үгүй юм гуйлгачны туламнаас гарах

Тайлбар: гуйлгачнаас ч гэсэн авах юм бий

(гуйлгачнаас ч гэсэн авах юм бий); #Эзэн: хар гэртээ хаан

Бор гэртээ богд

Тайлбар: хүн өөрийн гэртээ хаан эзэн шиг эрх дураараа байдаг

Цэцэн үг

Хаан шиг байж заан шиг буцах

Тайлбар: буурь суурьтай байх