хор

Монголоор

Үгийн дуудлага

khor, hor

Үндэсний бичиг

ᠬᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠷ
ᠬᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠷ᠎ᠠ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷ
ᠬᠣ᠊᠊ᠷᠣ

(хоур)~хор хөнөөл, (хоур-а)~хорт бодис, (хор)~хоромсого, (хору)~атаа жөтөө

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Хүн, амьтан, ургамлын эд эсийг хордуулж гэмтээх бодос

II нэр.

1. Гэм, хөнөөл, аюул зовлон

III нэр.

1. Атаархан тэсч ядан хорсох сэтгэл

IV нэр.хуучир.

1. Хоромсого

V.

1. хор монгол (дээд монгол, Шарай голын монголчууд).

VI нэр.

1. Том халаас.

VII.

1. хор хомс хорш. Барагдах хорогдох нь түргэн хялбар, арви муутай.

VIII.

1. хор хор чимээ. (хоржигнох дуу чимээ дуурайх үг), хор хор хийх (хоржигнох дуу чимээ гарах), горхины ус хор хор урсах (горхины ус хоржигнон урсах), хоолой нь хор хор дуугарах (хоолой нь хоржигнон дуугарах).

Нийлмэл үг

хор идэх - хордуулах бодос идэх

хорны ерөндөг - хоргүй болгох зүйл

хор хаях - оготно зэрэг гэрийн хорт шавж, амьтныг устгахаар хор цацах, тараан хаях

хор судлал - элдэв хорт бодосын бүтэц, найрлага, үйлчлэл, хордуулах чадвар, бие махбодод үүсгэх өөрчлөлт, сэргийлэх, эмчлэх аргыг судалдаг анагаах ухааны салбар

хор цацах - айлын гэр орон, ой мод зэрэгт элдэв хортон шавжийг утсгахаар хор хаях

хор тайлах/хор дарах - хүн, амьтны биед хор болж байгаа зүйлийг арилгах, саармагжуулах

хорыг нь дарах - хорноос нь гаргах, хорыг нь тайлах

хорыг хороор дарах - мууг муугаар нь хөөж зайлуулах

могойн хор - могойн амны хөндийд уутанцарт байх хордуулах бодос

чонын хор - хүнж, хортой эм

хор өвс урга. - хээрийн бүс, говирхуу газар ургадаг, ягаан шар, улбар цэцэгтэй, олон наст ургамал, төрөл зүйл олон зарим нь хортой

хор амсах - хохирох, хорлолд учрах

хор олох - гэм олох

хор хийх - а.бусдад хор хүргэх; б.хорыг найруулах

хор хүргэх - бусдад аюул хөнөөл учруулах

хор буцлах - атаархах сэтгэл ихэд хөдлөх

хор хөдлөх - ямар нэг зүйлийг санасандаа хүртэл хийж чадаагүйдээ хорсон тэчьяадах

хор ихтэй хүн - атаархал сэтгэл ихтэй хүн

хорыг нь маажих - хорыг нь малтах, шарыг нь гозойлгох

хорыг нь малтах - тэчьяадам үгээр басамжлан эгдүүг нь хүргэх, муу үг хэлж унтууцуулах

хорондоо - санаснаа гүйцэлдүүлэх

хорын тулам - хорт санаа бодол ихтэй хүн

хорын уут - хорын тулам

үйсэн хор - үйсээр хийсэн саадаг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хор нэр. *нүдний ~ гаргах (дугхийх)

Хоршоо үг

• хор аюул - гэм уршиг болох зүйл
• хор аюул - гай уршиг болох юм
• хор уршиг хор уршиг
• хор уршиг - үйл явдлын муу үр дагавар
• хор хохирол - ямар нэг зүйлийн гэм хөнөөл болон түүнээс гарах гарз
• хор хөнөөл - гай зовлон болох зүйл, хор болох юм
• гэм хор - аюул хөнөөл, гай уршиг
• атаа хор - бусдын давуутай байдалд мөчөөрхөн тэчъяадах сэтгэл
• хор хар - атаа хорсол
• хор шар - атаа хорсол, хор хөдөлснөөс болж гаргах муу зан авир
• хор хомс Барагдах хорогдох нь түргэн хялбар, арви муутай.

@хор VIII. хор хор чимээ. - хоржигнох дуу чимээ дуурайх үг

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хор идсэн шаазгай шиг - амархан согтох, дороо согтох

нүдний хор гаргах - хэсэгхэн хугацаанд унтаад авах, дугхийх

хор хольж, хормой дүрэх - муу хэрэг үйлдэх

нүдний хор орох - олон хүн шунан шохоорхох

хор найруулах - хэн нэгэн болон ямар нэг зүйлд хор учруулж болох үйл ажиллагааг зохион байгуулах

хор буцлах - бусдаас дутахгүй юмсан гэж тэчъяадах

хор шар нь буцлах - хор буцлах

хор маажих - хүнийг үгээр басамжлан доромжилж атааг нь хөдөлгөх

хор шарыг нь малтах - хор маажих

хор шар хөдлөх - хор шар буцлах

хор буцлах - ↑хор шар нь буцлахатаархах сэтгэл ихэд хөдлөх

хор идсэн шаазгай шиг - амархан согтох, дороо согтох~Хуучин бууны хугархай юу билээ гэж түмпэн шиг хулаар айраг барихад, хор идсэн шаазгай гэгчээр хэдийн дэлбийтэл согтсон Жамган айргийг авав (С.Эрдэнэ, Хүүхдийн найр).

хор маажих/хусах/малтах/хөдөлгөх - хүнийг үгээр басамжлан доромжилж атааг нь хөдөлгөх~Хорлоо одоо хэр нь үг өдөж, хор маажна (З.Баттулга, Сийнэн дуулж байна). ~Шинэ сэтгэлгээгээр ажиллаж сурах хэрэгтэй гэж Сүмбээгийн аав хор маажлаа (Ш.Цэнд-Аюуш, Тохиролцоо).

хор найруулах - хэн нэгэн болон ямар нэг зүйлд хор учруулж болох үйл ажиллагааг зохион байгуулах~Тиймээс намын дарга сэтэрнүүд аль болох сулхан нэр дэвшигчидээ өөрийнхөө дэргэд татахыг хүсэмжилж хор найруулж эхэлжээ.

хор хөдлөх - ямар нэг зүйлийг санасандаа хүртэл хийж чадаагүйдээ хорсон тэчьяадах~Хулан бид хоёрын хэлэлцэж байсан, хүсэн мөрөөдөж байсан юм ёсоороо болсон юм байхгүй боловч Цамбад хор хөдөлснөөс болоод би харин овоо эр хүн шиг зориг шийдэмгий болсон ч байж мэднэ (С.Эрдэнэ, Хулан Цамба хоёр). ~Дорж маань Сэржмядагийн оронд жижүүр хийгээд, Сэржмядаг бид хоёр айлд очоод гэх мэт юм үе үе ярина л даа. Тэгэхээр нь бүр хор хөдлөөд, мань эр Сэржмядаг эмчид ч бүр унаж үхэж дээ гэж зэвүүцдэг боловч нэг л сайн хэрэг шалтаг олдохгүй л байв (Ч.Алагаа, Хилэн хар морьт).

хор [шар нь] буцлах - хор буцлах~Хор шар нь буцалж гүйцсэн тэр хүү, охиныг нь ёстой л шилийн хулгайн аргаар оргуулчихъя гэж шийдэв (Ш.Гаадамба, Тэргэчний хүү). ~Олонбулагийн уургач, хурдан хүлгүүд гүйцэхээрээ улам шамддаг, хоцрохоороо хор шар нь буцалдаг зантай юм (Зян Рун, Чонон сүлд).

хор шар хөдлөх - хор шар буцлах~Тэгээд зориуд ирсэн хэрэг биз гэж Дэлэгийн хэлсэн нь түүнийг хор шарыг буцалгаж оволзуулжээ. Тэгэхэд би үнэндээ хүний хор шар хөдлөхөөр ч ажиллаж байсан юм (Ж.Дамдиндорж, Ёстой сайн хүн).

хор шарыг нь малтах - хор маажих~Арга ч үгүй, дарга хүн дагаж явах сайхан байлгүй яах вэ гэж Бат хор шарыг нь малтахад Эрдэнэчимэгийн уур дүрсхийн шатав (Н.Банзрагч, Аадрын дараа).

хороос бусдаар хоол хийж, холтсоос бусдаар эд хийх - эд хөрөнгийг гамнах буюу эвлүүлэн аргацааж цуглуулах~Хороос бусдаар хоол хийж, холтсоос бусдаар эд хийж, хэмжээлшгүй хүч ухаан зарцуулан байж хуримтлуулсан хөрөнгөө хураагдсанд Итгэлт үлэмж бухимдан сэтгэл бодол нь хоосон хөндий болоод хүч чадал нь далавчаа огтлуулсан бүргэд шиг болжээ (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

хорыг нь маажих/малтах - ёжилсон зэвүүн үг хэлж, унтууцлыг нь төрүүлэх, шарыг нь гозойлгох~Хорлоо одоо хэр нь үг өдөж, хор маажна (З.Баттулга, Сийнэн дуулж байна). ~Зарим нэг хүн хорыг нь малтана (Ч.Чимид, Хавар намар).

↑ нүдний хор гаргах

↑ нүдний хор орох

Хэвшмэл хэлц

Хов хорноос дор

Хор галаас дор

Хов хутга

Хор жад

Ховдог шунахай хүн өлөн чонотой адил

Хор ёртой хүн хорт могойтой адил

Хомхойрч суусаар

Хор ч ууж мэдэх

Хор гэхлээр могойд байдаг

Хорго гэхлээр шөлөнд байдаг

Хор идсэн шаазгай шиг

Хоёр идсэн чоно шиг

Хор ихтийг нум мэт татавч

Сум мэт алдуурна

Хор нь бага бол шар оготно ч нүдэнд дулаахан

Хайр нь бага бол ихэр хүйстэн ч нүдэнд жихүүн

Хор нь буцалж

Хонзон нь оволзох

Хор нь могойтой адил

Ховдог нь чонотой адил

Хор нь ходоодоороо

Ёр нь ёроолоороо

Хор хар ихт хүний үг

Хожим өөрт чинь хорлол болдог

Хор хийгээгүй

Хормой дүрээгүй

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хороос бусдаар хоол хийж

Холтсоос бусдаар эд хийх

Тайлбар: эд хөрөнгөө гамнах, эвлүүлэн аргацааж цуглуулах, юмхнаар юм хийх

Хор нь могой

Ховдог нь чоно

Тайлбар: харгис хэрцгий, ховдог шунахай

Эр барагдавч

Хор барагдаагүй

Тайлбар: нас өтлөвч муу санаа нь хэвээрээ