хутга

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xutaǧă]

Үндэсний бичиг

ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ

(хитуг-а)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. Нэг талдаа иртэй, ардаа бариултай огтлох, зүсэх багаж зэвсэг

Нийлмэл үг

хутга гаргах - а.хүнийг хутгалахаар сүрдүүлэх; б.юм идэхээр хутгаа хуйнаас нь гаргаж ирэх

хутга сугалах - хутгыг хуйнаас нь гаргаж хүнийг сүрдүүлэх

хутгаар огтлох - хутгаар хэрчих, зүсэх

хутган жад - хутга хэлбэртэй жад

хутган сөд - шувууны хамгийн урт өд

хутганы ааг - хутганы ир, иш хоёрын уулзвар уг

хутганы боом - хутганы ирийн бариулд шаасан уг

хутганы ир - хутганы огтлох хэсэг

хутганы иш - хутганы бариул

хутганы ишийн толт - хутганы ишийн арын тав

хутганы мөр - хутганы ар, ирийн эсрэг зузаан тал

хутганы үзүүр - а.хутганы шовх тал; б.хүнээс хутга хэрэглэхээр авч, түүнд хутганы хамтаар эргүүлж өгөх хувь

хутганы ховил - хутганы хажуугийн суваг

хутганы хуй - хутганы гэр

ангийн хутга - ан агнахад хэрэглэх хутга

сахлын хутга - сахал хусах хутга

чинжаал хутга - хоёр талдаа иртэй нэг зүйл хутга

чичлүүр хутга - чинжаал хутга

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хут|га нэр. хэт ~ хорш., хутганы, хутганд, хутгыг, хутганаас, о.тоо хутганууд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊ᡍ‍ᠠ‍᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᢉᠢᠳ᠋ᠣ᠊᠊ᠭ᠎᠎ᠠ ᠨᠣ᠊ᡍᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ы /~д /~ыг /~аас /~аар /~тай /~ руу /~аа /~ууд

Хоршоо үг

• хутга жад - юмыг огтлох, хатгах зэвсэг
• хутга хэт - гал ноцоож асаах хэрэгсэл болон юм огтлох ирт зэвсэг
• хутга мэс - ирт зэвсгийн зүйл
• хутга сэлэм - юм огтлох болон байлдаанд хэрэглэх ирт зэвсэг
• хутга сэрээ - юмыг огтолж зүсэх болон өлгөж хатгах хэрэглэл
• хутга шөвөг - юмыг огтлох, хатгах, цоолох зэвсэг хэрэгсэл
• хутга юлд - хутга мэс

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хутганы ир дээр - үйл явдлын хааш болох магадгүй, хэрхэхийг хэлэхэд бэрх эгзэгтэй байгаа үе

хоолой дээр хутга тавих - а.алахаар заналхийлэх; б.яаж ч болохгүй хүнд байдалд орох

үхрийн сүүлэн дээр хутга - хэрэг явдал дуусах үед бүтэлгүйтэх

хутга тавилгүй мах идэж, хундага тавилгүй архи уух - ихэд найрлан цэнгэх

хутга өвөрлөх - муу санаа санах~Хэдийгээр тэр өдөр хүү, охин хоёр хоорондоо маргалдсан ч гэсэн ийм жаахан хүүхдийн толгойд хутга өвөрлөж хүн отох санаа төрнө гэж үү?

хутга тавилгүй мах идэж, хундага тавилгүй архи уух - а.~Гао Зянь Жун нэг шил талын хар архи гаргаад “Ийм сайхан хоол зүгээр олдож байхад чинь тэмдэглэлгүй яахав. Алив гурвуулаа хутга тавилгүй мах идэж, хундага тавилгүй архи уудаг хэрэг ээ” гэлээ (Зян Рун, Чонон сүлд). б.баян цатгалан, дутах юмгүй~Пийсүү Тунсаг өөрийгөө хүндлүүлэх дуртай хүн байсан бөгөөд цагийн сайнд юм үзэж нүд тайлан урьд цагт торгон дээр хөрвөөж, тосон дээр умбаж, хутга тавилгүй мах идэж, хундага тавилгүй архи зооглож явсан мундаг эр болох гэж хуучны юм бүхнийг магтдаг байсан ажээ (Л.Бадарч, Балдан Галдан хоёр).

хутганы ир[эн] дээр - үйл явдлын хааш болох магадгүй, хэрхэхийг хэлэхэд бэрх эгзэгтэй байгаа үе~Амь нас нь хутганы ирэн дээр, байсан тул тариа тарьсан хүн нэг ч үгүй (Ж.Дамдин, Үймээний жил).

хутганы үзүүр болгох - өдөөж байгаад өөрийн төлөө зүтгүүлэх~Юунд харин манаар хутганы үзүүр болгож, манай цэргийг минь ятган мохоов хэмээгээд эгж явтал замд бас хэд хэдэн хүн ирж мэдүүлрүүн... (Инжаннаши, Хөх судар).

↑ модон хутгаар үхэр алах

↑ үхрийн сүүлэн дээр хутга

↑ хоолой дээр хутга тавих

Хэвшмэл хэлц

Нум хэдий хүчтэй боловч хөвчөө таслахгүй

Хутга хэдий хурц боловч ишиндээ тусгүй

Харамч эзний

Хутга мохоо

Хутга хурц боловч

Ишээ яаж огтлох вэ

Хутга хурц ч гэсэн ишиндээ тус болохгүй

Морь хурдан ч гэсэн туурайндаа нэмэр болохгүй

Хутга хэдий гантай боловч билүүдэхгүй бол мухар

Хүн хэдий мэргэн боловч сургахгүй бол мунхаг

Хутга хэдий хурц боловч ишиндээ тусгүй

Эмч хэдий мэргэн боловч биедээ тусгүй

Хутга хэдий хурц боловч

Мөрөө дааж чаддаггүй

Хутга үзүүртээ хурц

Хууль хязгаартаа хурц

Хүн мэргэн боловч биедээ мохоо

Хутга хурц боловч ишдээ мохоо

Хүн хурц боловч олныг яаж дийлэх вэ

Хутга хурц боловч ишээ яаж огтлох вэ

Хүн явбал цагаарна

Хутга билүүдвэл хурцадна

Шөвөг гаргавал

Хутга гаргана

Эмч сайн ч гэсэн өөртөө тусгүй

Хутга хурц ч гэсэн ишиндээ тусгүй

Аман зохиолд орсон нь

Цэцэн үг

Хутгаан билүүдсэн хүн мах иднэ

Хэлээн билүүдсэн хүн ял иднэ

Тайлбар: худал хэлсэн хүн ял зэм хүртдэг