хөгшин

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xцxʃin]

Үндэсний бичиг

ᠬᠥ᠊ᢉ‍ᠰ‍᠊ᠢ᠊᠊ᠨ

(хөгсин)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

тэм.

1. Хүн, амьтан, ургамлын он удаж насжин муудсаныг нь

Нийлмэл үг

хөгшин хүн - настай хүн

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хөг|шин тэм.. хөгшний, хөгшинд, хөгшдийн, хөгшдөд, хөгшдөөс

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠬᠥ᠊ᢉ‍ᠰ‍᠊ᠢ᠊‍ᠠ‍ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠬᠥᠣ
ᠬᠥ᠊ᢉ‍ᠰ‍᠊ᠢ᠊‍ᠠ‍ᠳ᠋‍ᠠ‍ᠬᠥᠭᠡ᠊ᠨ

/~дүү /~дүүхэн

Хоршоо үг

• хөгшин хөвөө - насжиж ядарсан
• хөгшин зөнөг - өтөлж хөгширсний улмаас санаа сэтгэл, үг яриагаа сайтар мэдэхгүй болсон байдал
• хөгшин залуу - хүн, амьтан ургамлын ургаж төлжиж буй бага үе болоод он удаж насжин муудсан үе

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хөгшин хонины насгүй болох - өтлөх, хөгшрөх

хөгшин чоно - туйлын хашир, туршлагатай хүн

хөгшин тэмээ хэвтэж байгаа юм шиг - болхи байдалтай

хөгшин азарга жороо сурах - хөгширсөн хойноо залуумсаг зан байдал гаргах~Хөгшин азарга жороо сурна аа гэж. За дөч гарсан эр дөрөө дарсан ат ч гэдэг. Чадал байгаад хүрэх юм бол...

хөгшин хонины насгүй болох/хөгшин ямааны насгүй болох - өтлөх, хөгшрөх~Одоо ч олон жил ингэж явж чадахгүй байх аа, нас сүүдэр жар гарлаа. Хөгшин хонины насгүй боллоо гээд (Дэнзэн) урамгүйхэн дуугүй болов (Д.Мягмар, Үер). ~Аав чинь хөгшин ямааны насгүй болоод чадал хүч жил ирэх тусам л доройтож байна (Зян Рун, Чонон сүлд).

хөгшин тэмээ хэвтэж байгаа юм шиг - болхи байдалтай~Дүүгийн минь эхнэр шаазан дүүрэн хүйтэн цай хийж надад өгөхөд би дор нь залгилаад, хоосон аягаа буцааж өгөөд зөөлөн сандал дээр хөгшин тэмээ хэвтэж байгаа юм шиг лаглайтал суув (Ч.Лодойдамба, Манай сургуулийнхан).

хөгшин үнэг - хулжин, хашир~Хөгшин үнэг хавханд ордоггүй гэдэг дээ. ~Оюутанд хээрийн хулжин шар үнэгний шинж чанар нэлээд буй болохоор хүмүүс түүнд хөгшин үнэг гэсэн гойд сайхан хоч нэр шагнажээ (Ч.Сүмбэр, Нэг сумал ноос).

хөгшин үхэр хутганаас айхгүй - нэгэнт ийм болчихсон юм чинь юунаас айх юм бэ? гэх мэтийн шийдсэн үг~Лиү Фу, Манлайг мориноос нь унагаж чадсангүйдээ харамсахын ихээр харамсаж, бас хүрмээ алдаж явуулсандаа айх хорсох давхцаж, гэр рүүгээ явах зуур хөгшин үхэр хутганаас айхгүй болжээ, юу бол юу... гэж бодон алхахад түүний царай хэсэг харлаж, хэсэг хожийн цайж байлаа (Б.Содномцэрэн, Манлай хүү).

хөгшин чоно - туйлын хашир, туршлагатай хүн~“Ийм хүн нэг эргэвэл эргэсэн шиг эргэнэ. Тэр үед нь олоод авбал зуун Бадарчаар солихгүй олз” гэж хамба Эрдэнийн тухай бодож явсан бол, “хөгшин чоно минь баярлах болоогүй, ардын засаг байсан цагт чи хол тэлчилж чадахгүй” гэж Эрдэнэ хамбын тухай бодож явлаа (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

хөгшин ясаараа тулах - нас явсан хүний бие цөлж шийдэх мэрийх, амь үрэх~Хөөе! Галын ах аа, бид хааш л хөгшин ясаараа тулж үзье. Болбол бид энэ элс хуумгийн дээрээ хорин жил арван жил зүтгэж байгаад хэзээ хаана унавал тэр үед тэндээ нүдээ таг аниад нэгмөсөн унтчихъя (Төмөрбагана, Малчдын үрс).

Хэвшмэл хэлц

Бух гэтэл бяруу

Хөгшин гэтэл залуу

Залуу нас хүсээд олддоггүй

Хөгшин нас хусаад арилдаггүй

Залуу нь хөгшнөө басна

Хөгшин нь залуугаа голно

Залуу хүн ажлын нэмэр

Хөгшин хүн үгний нэмэр

Залуу хүн арвидвал зарга нэмэгдэнэ

Хөгшин хүн арвидвал хөг нэмэгдэнэ

Залуу хүн биеийн өнгөөр

Хөгшин хүн хувцасны өнгөөр

Залуу хүн олсноо өмсдөг

Хөгшин хүн олсноо иддэг

Залуу хүн үйлийн дэм

Хөгшин хүн үгийн дэм

Залуу хүн хуруу нэмдэг

Хөгшин хүн ухаан нэмдэг

Залуу хүн хүчиндээ

Хөгшин хүн тохиндоо

Залуу хүн яван жаргадаг

Хөгшин хүн суун жаргадаг

Залуу хүнд нас сайхан

Хөгшин хүнд хувцас сайхан

Өвгөн гэж эрдийж

Хөгшин гэж хөнтийх

Тарган туранхай ч

Тархи нь өөрцгүй

Хөгшин залуу ч бол

Зүрх нь өөрцгүй

Үрээ морь хурдан

Хөгшин морь холч

Хөгшин азарга хөлөө авахлаар

Будаа амттай болдог гэдэг

Хөгшин банди

Аръяабалд маани заана

Хөгшин буханд жороо сургаж

Хөлдүү газар гадас шаах

Хөгшин зөнөг хөөрвөл үхэхээ мэдэхгүй

Хөх харгана шатвал унтрахаа мэдэхгүй

Хөгшин ирвэл үг нэмнэ

Хүүхэд ирвэл хүч нэмнэ

Хөгшин мод залуу модоо дагаж

Зуун хорин нас насалдаг

Хөгшин морь шиг шүдээ татуулж

Хөвөө хонь шиг сүүлээ бариулах

Хөгшин нохой буйлаа шалбална

Хөөргөн хүн хөлөө хугална

Хөгшин нохой хотын яншуур

Хагссан тэрэг замын яншуур

Хөгшин нохой чононд хууртахгүй

Хашир хүн манаанд осолдохгүй

Хөгшин тэмээ говийн буг

Хөгшин эхнэр гэрийн буг

Хөгшин үхэр хутганаас айхгүй

Хөгшин хонио алахад

Гэр зуураа зөвлө

Хөгшин хүн зомгол түүх

Хөгшин нохой яс түүх адил

Хөгшин хүн онгоддог

Хөхөө шувуу донгоддог

Хөгшин хүн суун жаргадаг

Залуу хүн яван жаргадаг

Хөгшин хүн хөглөвөл

Хөл гартаа гэмтэй

Хөгшин хүн хөглөвч

Хөл гартаа гэмгүй

Хөгшин хүнд мантуу сайн

Хөлдүү газар лантуу сайн

Хөгшин хүний таяг биш

Хөөтэй хайсны бариул биш

Хөгшин хүн

Хүүхэд хоёр адил

Хөгшин хэрээ худал хашгирдаг

Хүний юм үзсэн хүн голдог

Хөгшин чавганц гэрийн яншуур

Хөгшин нохой хотын яншуур

Хөгшин чоно

Мэхэнд орохгүй

Хөдөөний хүнийг хөсрийн хүн гэх

Хөгшин хүнийг үхсэн хүн гэх шиг

Хөлдүү газар зээтүү сайн

Хөгшин хүнд өөх сайн

Хөлдүү мах тогоо дүүрдэг

Хөгшин хүн гэр дүүрдэг

Хөөргөн хүн хөл алддаг

Хөгшин морь өл алддаг

Хөтөлтэй боловч нутаг усаа санана

Хөгшин боловч аав ээжээ санана

Хөх харгана шатвал унтрахыг мэдэхгүй

Хөгшин тэнэг хөөрвөл үхэхээ мэдэхгүй

Хүдэр байвал заартай

Хөгшин байвал залуутай

Хүйтэн боловч гэртэй сайхан

Хөгшин боловч ээжтэй сайхан

Хүн зорилтгүй бол

Хөгшин сохор замаа алдсан мэт

Хүнд тушаалтан ижил тийшээ нүдэрхүү

Хөгшин чоно бэлтрэг тийшээ нүдэрхүү

Хүндэт тушаалд ижил тийшээ нүдэрхүү

Хөгшин чоно бэлтрэг тийшээ нүдэрхүү

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хөгшин тэмээ хэвтэж байгаа юм шиг

Тайлбар: эв хавгүй, болхи байдалтай

Хөгшин тэмээ говийн бог

Хөгшин хүүхэн гэрийн хог

Тайлбар: хөгшин хүүхэнд нөхөр олдохгүй

Цэцэн үг

Хөгшин азарга жороо сурах

Тайлбар: хөгширсөн хойноо залуумсаг зан байдал гаргах

Хөгшин чавганц гэрийн ягшуур

Хөгшин нохой хотны ягшуур

Хасаг тэрэг замын ягшуур

Тайлбар: ад болсон, хөшүүр болсон юм