хөлс

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xцlцsә]

Үндэсний бичиг

ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ

(хөлүсү)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Хүн амьтны халууцах, зүдрэх зэрэгт арьсны булчирхайгаас ялгаран гарах шингэн
2. Мөнхүү шингэн бусад юманд наалдаж нэвтэрснийг нь

II нэр.

1. Хөдөлмөрийн харамж болгон өгөх, авах үнэ
2. Бусдын эд юмыг хэрэглэсний хариуд өгөх ацаг, төлөөс

III нэр.

1. Мөнгө зэрэг юмыг агсан авч, түүнийг хэрэглэсний төлөөс болгон өгөх хүү, ашиг

Нийлмэл үг

хөлс батгах - хөлс цутгах

хөлс дааварлах/хөлс чийхрах - хөлс гарч бие нойт оргиулах

хөлс муутай - амархан хөлөрдөг, ямагт хөлөрч явдаг

хөлс сэвхийх - а.амьтны хөлөрсөн хөлс намдаж арилах; б.ажил хөдөлмөрт зүтгэж байгаад түр амсхийх

хөлс сэвэх - юмаар сэвж хөлсөө сэврээх

хөлс цутгах - ихэд хөлрөх

хөлс хөөх - хөлөргөх эм уулгаж, муу хөлсийг нь гаргах

хөлс цохих - хөлс сэвэх

хөлс цутгах - ихэд хөлрөх

хөлсний булчирхай - хөлс ялгаруулан шүүрүүлдэг булчирхай

хөлсний сүв - хөлсний булчирхайн арьсны гадаргуу дээрх нүх, шар үсний сүв

шороон хөлс/шавар хөлс - хурдны морийг хөлслөх үеийн эхний хоёроос гурван удаагийн хөлс

хөөсөн хөлс - шороон хөлсийн дараах хөлс

усан хөлс - хөөсөн хөлсийн дараагийн хөлс

сувдан хөлс - хурдны морины уяа сойлго тохирох үед гарах цэвэр тунгалаг буюу хамгийн сүүлийн хөлс

тохмын хөлс - тохмонд наалдаж нэвтэрсэн шингэн

ажлын хөлс - цалин

илүү цагийн хөлс - илүү цаг ажилласны цалин

нэмэгдэл хөлс - илүү цаг ажилласны болон шагнал урамшуулал, элдэв нэмэн өгөх ацаг

хөдөлмөрийн хөлс - хөдөлмөр хийсний ацаг

хөлсний тэрэг - хөлсийг нь төлөөд очих газраа хүргүүлдэг машин, такси

хөлсөөр ажиллах - үнэ мөнгөө харилцан тохиролцож ажил хийх

хөлсөөр хэрэглүүлэх - ацаглаж хэрэглүүлэх

байшингийн хөлс - байшин хөлслүүлсний ацаг

замын хөлс - замын зардал, замд хэрэглэх юмны үнэ

морины хөлс - морио эдлүүлсний ацаг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хөлс нэр. ~ний булчирхай, хөлсний, хөл­сөнд, хөлснөөс

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ᠊᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ᠊᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ᠊᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠢᠶᠡᠷ
ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠬᠥ᠊᠊ᠯᠣ᠊‍ᠰ‍ᠣ ᠪᠡ᠊ᠨ

/~ий /~д /~ийг /~өөс /~өөр /~тэй /~ рүү /~өө

Хоршоо үг

• хөлс хүч - хүний хөдөлмөрийн бүтээмж, түүнд олгох харамж
• цалин хөлс - ажил хөдөлмөр хийж авах мөнгөн хөлс
• хөлс мөнгө - хийсэн ажлын төлбөр
• ацаг хөлс - эд юмаа хэрэглүүлсний үнэ
• үнэ хөлс - юмны үнэ цэнэ, хүний хийсэн хөдөлмөрийг мөнгөөр үнэлсэн хувь
• хүү хөлс - эд юм эдэлж ашигласны төлөөс болон түүний өсөн нэмэгдэх хувь
• үржил хөлс - юмны ашиг

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хөлс чийхрах - эвгүйцэх, сандрах, тэвдэх

хөлс шүүсийг шахах - а.хүнийг мөлжин дарлах, шулах; б.хүнийг цаг наргүй ажиллуулж тамир тэнхээг нь барах

хөлс баасаа гоожуулах - а.ихэд хөлрөх; б.шилж. ихэд шаргуу ажиллах, зүтгэх

хөлс сэвхийх завгүй - яаруу, өчүүхэн ч чөлөөгүй~Энэ хооронд хөлсөө сэвхийх завгүй яарч явсан хамар Лодон бишгүй хөрөнгөжиж зарлага барилгадаа ч их гэрээр хөдөлдөг болоод... (Батмөнх, Хамар Лодон).

хөлсийг нь хусаад хий амлуулах - зарцуулахыг л мэдээд идүүлж өмсгүүлэхгүй~Та нар сэтгэл амар байгаарай! Нэгдэл бригад, нийгэм журам гэгч манай малчдыг чинээлэг, эрх жаргалтай амьдруулна гэснээс биш хөлсийг нь хусаад хий амлуулна гэсэн биш юм гэж Сумъяа үг дүрэв (Б.Мандах, Хөлөний хөвөөнд).

хөлс чийхрах - эвгүйцэх, сандрах, тэвдэх~“Хүрэх газар хол, аягүй бол гурван сарын аян шүү дээ” гэж бодохоос дотор агзайн хөлс чийхрах шиг болно (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн). ~Гэрээр дүүрэн хар архи хан татав. Түүний үнэрээр духны хөлс чийхран бурзайв (С.Дашдооров, Өндөр эжий). ~Сургуулийнхаа байшинд ойртох тусам зүрх лугшин хөлс чийхарна (Д.Намдаг, Ядмаа).

Хэвшмэл хэлц

Хөлс гаргаж хүн болох

Хөвч нугалж баатар болох

Хөлс гаргалгүй ажил хийдэггүй

Хөдөс хайчлалгүй дээл оёдоггүй

Хөлс гаргахгүйгаар баяжиж чадахгүй

Хүчин гаргахгүйгаар бөгшиж чадахгүй

Хөлс идсэн хүн хөл амрахгүй

Яс идсэн хүн яс амрахгүй

Хүч алдахаар

Хөлс дэвэрдэг

Хүчрийг туулахгүй бол ном сурахгүй

Хөлс урсахгүй бол амжилт олохгүй

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хөдөлбөл хөлс

Зогсвол зогис

Тайлбар: ажил хийсэн хүнд мөнгө олдох