цагдаагийн байгууллагын стратегийн төлөвлөлт
- [англ.strategic planing ]
- Стратеги төлөвлөлт хэмээх нэр томьёо нь хувьсан өөрчлөгдөж байна. Тухайлбал, холбооны мөрдөх товчоо /ХМТ/-ны сургалт нөөцийн хэлтсийн үзэж байгаагаар, стратегийн төлөвлөлтийн тухай 10 хуудас номзүйн тайлбар байдаг бөгөөд тус жагсаалтад Мелчер, Керзнер нарын стратегийн төлөвлөлтийн онолын асуудал, цаашлаад энэ нь Харвардын их сургуулийн Бизнесийн сургуульд хамгийн анхны сонирхол татсан сэдэвт тооцогдож байлаа. Ийнхүү топ удирдлага, менежмент гэсэн утга агуулгыг бизнесийн бодлого, чиглэлд нэмэлтээр оруулжээ. Энэ нь аливаа байгууллагын гадаад нөхцөл байдлыг дотоод үйл ажиллагаатай холбон үзсэн талаар тайлбарлажээ.
- Жеорж Стейнерийн сонгодог стратегийн онол: Бүх менежер, удирдлагууд заавал мэдэж байх шаардлагатай асуудлын талаар 1979 онд хэвлүүлсэн бүтээлд стратеги төлөвлөлт гэсэн нэр томьёо зүй ёсоор багтдаг. Стейнер үндсэн 14 менежментийн үйл явцийг тусгасан байдаг ба үүнд нь зорилго, зорилтоо тодорхойлох, байгууллагын итгэл үнэмшил, үнэ цэнийн асуудлыг сайжруулах талаар хөндсөн байна. Эдгээр энгийн мэт зүйлс нь ерөнхий менежментийн тогтолцоог бүрэлдүүлэгч ба стратеги төлөвлөлтийн үйл явцтай шууд уялдаатай болно. Энд нилээдгүй олон стратеги төлөвлөлтийн загварууд байх ба Мелчер, Керзнер нарын үзэж байгаагаар стратегийн төлөвлөлт гэдэг нь бүхэлдээ удирдлага, менежментийн үйл явцийг хэлнэ. Ингэснээр дараах асуудлуудыг хөндөн тавьж байна. Яагаад тус байгууллага оршин тогтнож байгаа вэ?, Тус байгууллагын үйл ажиллагаа юу вэ?, Ирээдүйд тус байгууллага юуг хийвэл зохистой вэ?, Одоогоос ирээдүйд чиглэгдсэн урт болон богино хугацааны төлөвлөлт юу байна вэ? гэсэн асуултууд тавьж үзнэ.
- Стратегийн төлөвлөлтийг санаачлагчдын үүднээс авч үзвэл хэд хэдэн маргаантай асуудлууд гарч ирнэ. Үүнд, байгууллагын дотоод соёл, үнэ цэнэ, дотоод дүрэм журам, чухал шийдвэр гаргагчдын үнэ цэнийн асуудлыг таниагүйгээр шинжилгээ хийх нь зөв эсэх тал дээр мөн түүнчлэн стратегийн төлөвлөлтийн үйл явцийн хэд хэдэн загвар ойлголтын хувьд үнэ цэнэ тогтоох, гадны аудит хяналт явуулах, судалгаа шинжилгээ хийх гэсэн асуудлыг урган гарч байна. Зохиогчийн туршлагаас үзэхэд, маш олон хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлэгчид байгууллагын бодлогыг төлөвлөлтийн үйл явцад багтаан ойлгож байна. Мөн тэрбээр, байгууллагын соёлын тухай ойлголт аливаа байгууллагыг бүхэлд нь өөрчлөхөд хамгийн чухал түлхэц гэж үзсэн байна. Стратеги төлөвлөлт гэдэг бол аливаа байгууллагын одоо байгаагаас ирээдүйд хүрэх түвшинг тодорхойлно. Гэтэл маш олон байгууллага, тэдний гишүүд, ажиллагсад эдгээр төрлийн дотоод шалгалтад бэлтгэгдээгүй байдаг. Стратегийн төлөвлөлт нь аливаа хуулийг хэрэгжүүлэгч байгууллагын үйл ажиллагааг дэмжин, үнэ цэнийг тогтоох анализ судалгааг үл тоон зорилтот даалгавраа биелүүлэхэд чиглэгдсэн туслалцаа юм.
- Менежмент удирдлагын хувьсал, өөрчлөлт
- 1950-аад оныг хүртэл байгууллагууд нэг л тогтсон хууль дүрмийн дагуу үйл ажиллагаагаа явуулдаг байв. Хенри Фауолийн сонгодог удирдлагын онол, Макс Веберийн ёс суртахууны онол, Фредрек Тайлорын менежментийн шинжлэх ухаан, ер нь бүгд л нэг хууль тогтоомжийн дагуу зааварчлагдан тэмдэглэгдсэн байдаг. Эхэндээ аль болох ажлыг хөнгөвчлөх талаар, дараа нь байгууллагын өдөр тутмын үйл ажиллагааг хэвийн явуулах, гуравдугаарт, үйл ажиллагааг хянах, удирдлага хяналтын стандартыг боловсруулж эцэст нь дэлхийн ямар ч байгууллагад өөрчлөлт оруулахгүй байхаар системчлэсэн. Энэ нь бага зэргийн өөрчлөлт байсан ч таамаглахааргүй хэмжээнд хүрсэн байжээ. Удирдлага, хяналтын онол нь үр бүтээмжийн хувьд ахицтай байв. Үнэн хэрэгтээ, эдгээр санаа нь байгууллагын ашгийг нэмэгдүүлэх замаар ажиллагсдын цалин урамшууллыг ахиулах байв. Учир нь, ажлыг хэвийн үйл ажиллагаанд явуулахад чадварлаг менежерүүд шаардлагатай билээ.
- Харамсалтай нь дэлхий өөрчлөгдөж, эдгээр санаа ч даган хувьсжээ. 20-р зууны сүүлийн хагас гэхэд тус өөрчлөлт нь илүүтэйгээр мэдэгдэж, маргааш цалин хөлс авах баталгаагаа өнөөдрийн ажлын үр бүтээмжээр тодорхойлох болов.
- 1950-аад оны үед удирдлага менежментийг хөгжлийн нэгэн шинэ үед оруулж иржээ. Байгууллага өмнө нь байсан бүтцээ өөрчлөн, орчин цагт ээлжийн хуваариар ажиллах системд анхаарлаа хандуулж, ажлын үр бүтээмжийг өдрөөр дүгнэн, идэвх зүтгэл, үр дүнг хянах гэсэн шинэ нэр томьёо гарчээ. Энэ байгууллагын бодлого уян хатан байдалд шилжиж, зорилго, түүнээс ирэх үр дүнд илүүтэй анхааран өөрчлөлтийг урьдчилан харах болов.
- Стратеги төлөвлөлтийн загварууд
- Аливаа байгууллагад уян хатан, тохирохуйц, онцгой нөхцөлд тохируулан гаргасан олон төрлийн санааг боловсруулжээ. Энэ нь хамгийн шилдэг арга гэж байхгүй харин олон аргаас илүү тохирохыг нь хэвшүүлэх гэсэн ойлголт болно.
- Энэ хэсэгт хоёр өөр төрлийн загварыг дурдах ба стратегийн төлөвлөлт, тэр дундаа байгууллагын гишүүдэд зааварчлах замаар ирээдүйн шаардлагатай үр дүнд хүрэх /Пфейффер 1986 он/, гадаад орчны үнэлгээ дүгнэлт нь стратеги төлөвлөлтийн шаардлагад нийцсэн, ирээдүйн үр дүнд нөлөөлж болзошгүй, энэ хэсэгт мөн аудитын үе шат багтах ба энэ байгууллагын давуу болон сул талыг илрүүлэх, гадаад хүчин зүйл байгууллагад нөлөөлж буй нөлөөллийг судлахад оршино. Байгууллага бол ямагт хүрээлэн буй орчноос шалтгаалан дотоод үнэлгээг явуулж, ирээдүйн зорилгоо тодорхойлно.
- Дараах онолуудыг бид мэднэ. Үүнд, зорилгын менежмент, төлөвлөлт, хөтөлбөрийн зардлын тогтолцоо, тэгээс эхлэлтэй төсөв тооцох, гэнэтийн буюу давагдашгүй хүчин зүйлийг давж гарах, нөхцөл байдлын онол багтана. Удирдлагын зөв системээр амжилтад хүрэх, уналтад орох эсэх нь байгууллагын гүйцэтгэж буй үйл ажиллагаанаас хамаараад олон төрлийн шалтгаантай байна. Тухайлбал, холбооны засгийн газрын тухайд авч үзвэл, зорилгын менежмент болон хөтөлбөрийн зардлын тогтолцооны онолуудаас татгалзаж, эцэст нь тэгээс эхлэлтэй төсөв тооцох онолын аргачлалыг сонгожээ. Ингэснээр тухайн үед тус менежмент удирдлагын аргачлал нь олонд танигдсан байна.
- Дараагийн үе шат бол менежерийн түвшингийн удирдлагууд байгууллагын цаашдын үйл ажиллагааны чиглэлийг мэдэхийг оролдохоос гадна өөрсдийн байгууллагын сул болон давуу талыг тодорхойлохоор ажилладаг. Үүнийг урт хугацааны зорилт гэж нэрлэнэ. 1970-аад оны үед урт хугацааны зорилт дэвшүүлэн ажиллах нь АНУ-д хамгийн түгээмэл удирдлага менежментийн философид тооцогдож байв. Гэсэн хэдий ч урт хугацааны төлөвлөлт нь бас нэгэн сөрөг талтай байдаг нь энэ төлөвлөлтийн менежментийн хувьд байгууллагад нөлөөлж болзошгүй гадаад хүчин зүйлийг орхигдуулах хандлагатай байна. Зарим хүмүүсийн хувьд урт хугацааны төлөвлөлт гаргахдаа хэт их байгууллагын дотоод хүчин зүйлд анхаарлаа хандуулснаар асуудлыг дагуулдаг. Харин эсрэгээрээ стратегийн төлөвлөлт нь үр дүнд чиглэсэн менежментийн философи буюу дотоод болон гадаад орчны үнэлгээг аль алиныг нь ашиглана явуулдаг.
- Хэдийгээр удирдлагын философийг ойлгоход хүндрэлтэй олон өөр нэр томьёо дурдагдах хэдий ч зохиогчийн үзэж буйгаар байгууллагад нөлөөлж буй гадаад болон дотоод хүчин зүйлийг аль алийг нь авч үзэж үр дүнг чухалчилсан стратеги төлөвлөлтийн философи нь байгууллагын дотоод үнэлгээ, гадаад орчны нөлөөллийн анализ судалгааг аль алиныг нь явуулдагаараа бусдаас илүүтэй ялгарч байна.[1]
- ↑ Хууль сахиулахын их сургуулийн Эрдэм шинжилгээ, хөгжлийн хүрээлэн, Цагдаагийн шинжлэх ухааны зарим нэр томьёоны гарын авлага, Улаанбаатар 2017