чоно

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ʧonŏ]

Үндэсний бичиг

ᠴᠢᠨᠤ᠎ᠠ

(чину-а)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

амьт.

1. Нохойн төрлийн сүүн тэжээлт махчин амьтан

Нийлмэл үг

чоно алах - чоно авлах

чоно буудах - чоно агнах

чонон гутал - чонын арьсаар хийсэн гутал

чонон дах - чонын арьсаар хийсэн дах

чонон санаа - муу санаа

чонон хөнжил - чонын арьсаар хийсэн хөнжил

чонын бэлтрэг - чонын үр төл

чонын үүр - чоно бэлтрэглэж, нялх бэлтрэгээ агуулж, тэжээн бойжуулах газар, нүх

азарган чоно - эр чоно

өлөгчин чоно - эм чоно

чонын хөрвөш - бие халуу оргин загатнаж, хэсэг хэсэг бэлцрүү гарч гөвдрүүтэх харшил өвчин

чоно халтар урга. - үнэр сайхантай нэгэн зүйл зэрлэг ногоо, хүж болон үнэртэн хийхэд хэрэглэнэ

чоно яр - хүний нүүр зэргээр гарах улаан өнгөтэй яр

чонон хялгана урга. - нэгэн зүйл шивээт хялгана

чонын өргөс урга. - иш өндөр болоод өргөстэй, цэцэг хонгор зулын адил, нуга газар ургах, Голгэсэртэн овгийн олон наст өвс

чонын сүүл урга. - бургасны адил навчтай, исгэлэн амт бүхий, түүхийгээр нь идэж болох нэг зүйл ногоо; тэрэм

чонын төмс урга. - шар цэцэг бүхий нэг зүйл сараана

чонын хэл урга. - Ноцоргонотон овгийн нэг төрөл, ханиалга дарах зэрэгт хэрэглэдэг, хоёр ба олон наст өвслөг хог ургамал

чонын элэг урга. - сондуутай, мойл мэт үр бүхий нэг зүйл бут, үрийг идэж болохгүй

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

чо|но амьт.. чонын, чононд, чононоос, о.тоо чононууд

Хоршоо үг

• чоно боохой - хээрийн амьтан

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

чоно махнаас гарах - дадаж сурсан зангаа тавихгүй байх

чоно үүрэндээ өлзийтэй - өөрийн хүмүүс, танил талдаа өршөөлтэй хандах байдал

чоно хонь хоёр шиг/хонь чоно хоёр шиг - бие биеэ үзэж чаддаггүй

чонын амнаас гараад барын аманд орох - нэг аюулаас мултраад, улам их аюултай тулгарах

хонинд орсон чоно шиг - зэрлэг хэрцгий авирлах

хонио чоноор мануулах - мэдсээр байж, итгэлгүй хүнд юмаа найдаж орхих

хөгшин чоно - туйлын хашир, туршлагатай

чоно зураад нохой хуцуулж, жимс зураад шувуу цуглуулах - амьд мэт сайхан уохг зураг, зурсныг зүйрлэсэн хэллэг~Тэр Дагваад зургийн уран чадварын тухай хэд хэдэн сонин үлгэр ярьжээ. Чоно зураад нохой хуцуулах, жимс зураад шувуу цуглуулах зэрэг гайхам чадвар эзэмших нь авъяаст хүний эрхэм бөгөөд зайлшгүй хэрэг гэж боддог (М.Гаадамба, Таван хэтэрхий).

чоно махнаас гарах - дадаж сурсан зангаа тавихгүй~Муусайн яргачингууд биднийг хуурах гэж бодоогүй бол чоно махнаас гарна даа (Д.Сэнгээ, Одон тэмдэгт дугаар застав).

чоно хонь хоёр [шиг]/хонь чоно хоёр [шиг] - бие биеэ үзэж чаддаггүй~Тэр бид хоёр хонь чоно боллоо (Л.Түдэв, Алтан гадас чигийг заана).

чонын амнаас гараад барын аманд орох - нэг аюулаас мултраад, улам их аюултай тулгарах~Үйлс чи Дариас салаад, Царчин тайжид олзлогдсон нь чонын амнаас гараад барын аманд оржээ (Үйлсийн үнэн түүх).

чонын зүрх, нохойн элэгтэн - туйлын харгис хэрцгий этгээд~Догшин болохоор нь хүмүүс түүнийг чонын зүрх, нохойн элэгтэн гэж нэрлэдэг байсан.

чоно үзээгүйгээр сүүдрээс нь айх - чимээгээр дэмий дүрвэх зэргийн~За эрхмүүд ээ! Та нар айсаар байгаад насаа барна, тэр цагт та нарт, чоно үзээгүйгээр сүүдрээс нь айв гэгч болно гэдэг үг сонсдох болно биз (Стендал, Улааныхан ба харынхан).

↑ долоо шархадсан чоно

↑ хонины арьс нөмөрсөн чоно

↑ хонь идсэн чоно хонгилд хэвтэх

↑ хонь уусан ус гэж чоно долоох

↑ хонио чоноор мануулах

↑ хөгшин чоно

Хэвшмэл хэлц

Балдан хамба нүдтэй

Чоно шүдтэй

Буруу булхайн хажууд

Чоно бурханы хажууд

Бух өтлөвч бяруундаа зөв

Чоно өтлөвч ишгэндээ зөв

Бухын бөөр тасарч унахыг хүлээсээр

Чоно өлбөрч үхнэ

Муу хүн чөлөөгөөр

Чоно борооноор

Муу хүн чөлөөнд тааруулна

Чоно бороонд тааруулна

Нохой сандарвал хэрэм харайна

Чоно сандарвал чацга алдана

Сохор сохортоо замч

Чоно чонондоо замч

Тоншуул цохисон мод

Чоно идсэн зэм адил

Хонь нь ч мэнд

Чоно нь ч цатгалан

Хонь нэг төрөөд мянгаар үржинэ

Чоно арав төрөөд сүрэг болохгүй

Хонь ч мэнд

Чоно ч цатгалан

Хонь ч хөөрхий

Чоно ч хөөрхий

Хулгай бүрийд

Чоно бороонд

Цорж өтлөвч балиндаа

Чоно өтлөвч ишгэндээ

Чоно баярлавал

Хонь хэцүүднэ

Чоно бороо тааруулна

Муу хүн чөлөө тааруулна

Чоно бороонд

Чөтгөр чөлөөнд

Чоно гүйцэх морь

Чулуу даах зэвсэг

Чоно дагасан хэрээ

Зовлого горьдсон нохой

Чоно долоо хоног мах идэж явдаг

Долоо хоног өвс идэж явдаг

Долоо хоног ус ууж явдаг

Долоо хоног хий гэж хэмлэж явдаг

Чоно зууснаа алдвал гуриатаж үхдэг

Хүн зорьсноо орхивол гутарч гүйцдэг

Чоно муудавч долоон нохойдоо зөв

Цорж муудавч догжиртоо зөв

Чоно мэт баяд

Үнэг мэт байд нүүртэй

Чоно мэт ноёд

Үнэг мэт түшмэл

Чоно мянганы газар явавч мах идэж явна

Нохой мянганы газар явавч яс (баас) идэж явна

Чоно нь хонио

Баян нь ядуугаа

Чоно орсон хойно

Мануухай босгоно

Чоно өлсвөл

Цагаан ногоо иднэ

Чоно өлсөвч ишгэндээ зөв

Цорж өтлөвч догжиртоо зөв

Чоно өлсөхдөө хулгайлдаг

Хүн атаархахдаа ховлодог

Чоно өтлөвч хамар нь өтлөхгүй

Чоно сүүдрээс гардаг

Чогчиго нүхнээс гардаг

Чоно улихад

Илжиг эхэглэнэ

Чоно хөгшнөө

Шувуу өтөлснөө

Чоно худал – боржин

Сохор худал – зам

Чоно ч нэг амьтай

Хонь ч нэг амьтай

Чоно чоноо иднэ

Бэрс бэрсээ иднэ

Чоно шиг дайрч

Гахай шиг хадрах

Чоныг хүн бүгд таньдаг

Чоно хүн бүгдийг таньдаггүй

Чоныг хүн бүхэн танина

Чоно хүнийг танихгүй

Чулуу л идэж үзээгүй

Чоно л унаж яваагүй

Шувуу бүхэн үүрэндээ эзэн

Чоно болгон нүхэндээ эзэн

Шувуу хошуугаараа

Чоно хоншоороороо

Эр бодсоноо

Чоно зууснаа

Эр хүн зоригтой бол

Чоно чацга алдана

Эр хүн улайвал

Чоно хараар чацга алддаг

Ямаа эцсэндээ

Чоно хөгшиндөө