шир

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ʃirә]

Үндэсний бичиг

ᠰ᠊ᠢ᠊᠊ᠷ᠊ᠢ
ᠰ᠊ᠢ᠊᠊ᠷ

(сири) үхрийн ~ (сир) ~ будаг

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Үхэр, адуу, тэмээ, тураг гөрөөс зэргийн арьс
2. Ширээр хийсэн юм

II нэр.

1. Шороон будаг;
2. Модон сав хэрэглэлд түрхэж өнгө гаргах маажин мэт нэгэн зүйл тусгай будаг.

III.

1. өр шир хорш. (бусдад өгөх ёстой зүйл)

IV.

1. шир шир чимээ. (дуу чимээ дуурайх үг), шир шир хийх (бороо орох, цасан дээр гишгэх зэрэгт шир шир гэсэн дуу чимээ гарах), шир шир хийн зулгаах (морь мал өвс ногоог шир шир хийсэн чимээ гарган зулгаах) шир шор хийх (салхинд модны навчис, өвсний толгой зэргийн дуугарах дуу чимээ).

Нийлмэл үг

адууны шир - адууны арьс

үхрийн шир - үхрийн арьс

арьс ширний үйлдвэр - арьс шир боловсруулах үйлдвэр

ширэн гутал - ширээр хийсэн гутал

ширэн татлага - ширээр хийсэн татлага

ширэн уут - ширээр хийсэн уут

ширэн цүнх - ширээр хийсэн цүнх

өр ширтэй байх - бусдад өглөгтэй байх

өр ширтэй хүн - өглөг, өртэй хүн

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

шир нэр. өр ~эндээ баригдах III.бай. (чимээний аялга) өвс хөлд ~ ~ дуугарах

Хоршоо үг

• арьс шир - бог, бод малын арьс
• шир саарь - адуу малын арьс шир
• өр шир - бусдад өгөх ёстой зүйл): өр ширтэй байх - бусдад өглөгтэй байх

Товчилсон үг

МАШҮХ Монголын Арьс, Шир Үйлдвэрлэгчдийн Холбоо

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

ширэн нүүр гаргах - ичих зовохыг мэдэхгүй байх

өр алдсан хятад шиг - сэтгэлээр унаж, бодлогшрон гиеүрэх

өр ширэндээ баригдах - ихээхэн хэмжээний өрөнд орох

ширэн нүүртэй - ичиж зовохыг мэдэхгүй зан~Юу олдсоноо түлж суугаа гэр хорооллын зутруухан өрхүүд рүү бухаж чихчихээд бултдаг нь ширэн цүнхтэй, ширэн нүүртэй түшмэдийн гэм биш зан билээ.

ширэн нүүр гаргах - ичих зовохыг мэдэхгүй байх~Хажууд өөр хүнгүй тулдаа ширэн нүүр гаргаад дуугүй байхаас биш дээ би гэж бодон сууна (Ж.Пүрэв, Гурван зангилаа).

Хэвшмэл хэлц

Нур нур хазаж нугасанд тулгах

Шир шир хазаж шилэнд тулгах (хувалзны үг)

Шивэр үгээр үг хийдэг

Шир сарьсаар эд хийдэг

Шир шир бороонд хувцас норно

Шивэр шивэр үгэнд эе эвдэрнэ