“Code of conduct”, “code of ethics” гэж нэрлэдэг ёс зүйн дүрмийг “a moral code” буюу ёс зүйн дүрэм гэж ойлгож болно. Ёс зүйн дүрэм нь гурван төрөлтэй. Үүнд: 1) professional code буюу байгууллагын түвшинд нийт алба хаагчдад үйлчлэх мэргэжлийн ёс зүй; 2) employer code буюу байгууллагын дотор нэг хэсэгт буюу зарим газар, хэлтэс үйлчлэх удирдлагын ёс зүй; 3) organizational code буюу зарим мэргэжил, мэргэшлийн чиглэлийн алба хаагчдад үйлчлэх зохион байгуулалтын ёс зүй.
Олон улсад жишиг болохуйц ёс зүйн дүрмүүд болох Олон улсын цагдаагийн байгууллагаас гаргасан Interpol Code of Conduct for Law Enforcement Officers, Нэгдсэн Үндэстний байгууллагаас гаргасан Unite Nations Code of Conduct for Law Enforcement Officers, Олон улсын цагдаагийн дарга нарын холбооноос гаргасан Law Enforcement Code of Ethics зэрэг байдаг.
“Code” – ном гэсэн утгыг илэрхийлдэг латин үг юм. Өдгөө “a code” гэж хэлэгдэх болсон энэ үг нь эрх зүйн актын нэг төрлийг илэрхийлэх болсон. “Ethics” – нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн түгээмэл ёс суртахуун гэсэн утгатай, грекийн “habit” буюу зан суртахуун, латины “morality” буюу төрх байдал, зан ааш, сахилга бат гэсэн үгнээс гаралтай бөгөөд үгийн гарал зүйн зүйн үүднээс этик болон морал хоёр нь нэг утгатай.
Uses of Police Code of Ethics
Цагдаагийн ёс зүйн дүрэм нь дараах үүрэгтэй:
1) зан үйлийн тусгай хэм хэмжээ тогтоох;
2) шинэхэн алба хаагчдыг суралцахад нь туслах;
3) үйл ажиллагаагаа явуулахдаа хэрэгжүүлж байх зүйлийг сануулах;
4) маргааныг шийдвэрлэх тогтолцоог бий болгох;
5) цагдаа ямар байх ёстойг олон нийтэд таниулах;
6) мэргэжлийн сахилга батыг тогтоох. Энд дурдагдаж байгаа сахилга бат нь ёс дүрмийг ойлгож хэрэгжүүлэх дэг журмыг тогтоохоос зөрчлийг илрүүлэх, шийтгэх зорилгыг агуулдаггүй, ёс зүйн зөрчлийг илрүүлж, шийтгэх нь ердийн эрх зүйн актаас зохицуулагдах болно.
Үзмэрийн цонхонд тавьсан үзүүлэн мэт болгон ашиглаж өөрийгөө хуулиас, хяналтаас, олон нийтийн шүүмжлэлээс нуугдах хэрэгсэл болгож болохгүй бөгөөд харин ч түүнийг сайтар бичиж боловсруулан дагаж мөрдснөөр бусдын итгэл, хүндэтгэлийг хүлээхэд чиглэсэн байх ёстой.
Ёс зүйн дүрэм нь хууль сахиулах үйл ажиллагааг явуулахад туслах чухал үүрэгтэй. Мэргэшсэн цагдаа бол эрх зүй, зах зээл, ёс суртахуун, олон нийтийн санаа бодол зэрэг шаардлагад нийцсэн нээлттэй үйл ажиллагааг адил түвшинд явуулах чадвартай байна.[ 1]
↑ Хууль сахиулахын их сургуулийн Эрдэм шинжилгээ, хөгжлийн хүрээлэн, Цагдаагийн шинжлэх ухааны зарим нэр томьёоны гарын авлага, Улаанбаатар 2017
