Өгүүлбэр зүй

Идэр залуудаа сайхь чоно магнай тэнэгэр, хошуу урт, хөл шулуун, тавхай том, биеийн ерөнхий байдал давилуун боловч толгой, бөгс, цээж тэнцүү, тэр мөртөө араа соёоны талаар онцгой, хамар ба амны арьс тасан хар болж ирээд ар сэрвээ зоогоо дагасан хүрэн хар өнгийн гоц сайхан сахлаг сортой байсан хуулбар бөгөөд хуссан

== Тодорхойлолт == Хуссан2 "Өгүүлбэр зүй" гэдэг нэр томьёо нь эхлээд захирах, захирагдах үүрэгтэй, хоёр элементийн хоорондын холбоо харьцаа, шүтэн барилдсан үүрэг, хамаарлыг илтгэсэн, цэргийн шинжлэх ухааны нэр томьёо байснаа утга, үүрэг нь шилжиж, хэлний шинжлэх ухааны салбарт хэрэглэгдэх болсноор "синтаксис" буюу өгүүлбэр зүй гэдэг салбар шинжлэх ухааны нэр томьёо үүссэн түүхтэй . "Syntaxes" гэдэг нь грек гаралтай үг бөгөөд оросоор "составление","построение", "строй", "структура" гэсэн утгатай болно. Энэ нь монголчилбол "холбох", "нийлүүлэх", "бүтэц", "байүуулалт" гэсэн утгатай юм. Өгүүлбэр зүй бол хэлзүйн нэг хэсэг бөгөөд үг холбож, өгүүлбэр бүтэхийн ёс, өгүүлбэрийн доторхи үгсийн/гишүүдийн/ харьцаа, өгүүлбэр ба түүний янз бүрийн хэв маягууд, мөн өгүүлбэрийг холбож, нийлмэл өгүүлбэр бүтэх зүй тогтлыг судалдаг. Өгүүлбэр зүй нь дээрээс доош, доороос дээш шаталсан тогтолцоо бүхий дөрвөн нэгжтэй. Үүнд: холбоо үг, энгийн өгүүлбэр, нийлмэл өгүүлбэр, холимог нийлмэл өгүүлбэр эдгээр орно. Монгол хэлний өгүүлбэр зүйн үндсэн нэгжид өгүүлбэр зүйн үг буюу хэлбэржсэн үг, холбоо үг, энгийн өгүүлбэр, нийлмэл өгүүлбэр, эх гэх мэтийг оруулан судалбал илүү цэгцтэй болох бөгөөд эдгээр нэгжүүд нь өөр хоорондоо харилцан нөхцөлдсөн, үгзүй, өгүүлбэр зүйн харилцан хамаарал, шүргэлцлээс эхтэй, доороосоо дээшээ шатлан ахисан дээд төвшний нэгж доод төвшнийхээ нэгжийг багтаасан зүй тогтолтой гэж үздэг.Жич: Өвсөн дунд ногоон царцаа чиг чиг дуугарна гэдэг өгүүлбэр байхгүй

Өгүүлбэр зүйн судлах зүйл

Өгүүлбэр бол хэл зүйн нэг хэсэг бөгөөд үүнд юуны өмнө үг холбож өгүүлбэр бүтэхийн ёс, өгүүлбэрийн доторхи үгсийн "гишүүдийн" харьцаа, өгүүлбэр ба түүний янз бүрийн хэв шинжүүд, мөн өгүүлбэрүүдийг холбож нийлмэл өгүүлбэр бүтэх зүй тогтолыг нарийвчлан үзнэ. Ингэхдээ өгүүлбэр зүй нь аль нэгэн тодорхой өгүүлбэр, аль нэгэн тодорхой үгийн харьцааг шинжлэн үзэх биш харин нийт үг өгүүлбэрт холбогдох ерөнхий дүрмийг тогтоон гаргахад оршино. Ийм учраас өгүүлэгдэхүүн, тодотгол, хүүрнэх өгүүлбэр, нийлмэл өгүүлбэр гэх мэт хийсвэр ухагдахууныг илтгэсэн нэр томьёо хэрэглэдэг. Өгүүлбэрийг байгуулалтаар аймаглах нь Монгол хэлний өгүүлбэрийг түүний бүтэц байгуулалтаар нь хоёр бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр, нэг бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр, төгс бус өгүүлбэр гэх мэт ангилна.

• Хоёр бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр

Өгүүлбэрийн дэд гишүүд нь өгүүлэгдэхүүн буюу өгүүлэхүүний аль нэгэнд нь захирагдан холбогдсон байна. Жишээ нь: Ахын морь наадамд түрүүлэв.

• Нэг бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр

Өгүүлэгдэхүүн ба өгүүлэхүүний бүлэг гэж ялган үзэж болохгүй, ганц гол гишүүний бүлгээр илэрсэн өгүүлбэрийг нэг бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр гэнэ. Монгол хэлний нэг бүрэлдэхүүнт өгүүлбэрийн гол гишүүн нь өөрийн бүтцээрээ гурван янзын байдалтай байдаг. Нэг бол өгүүлэгдэхүүн өгүүлэхүүн хоёр нэг үгэнд шингэсэн мэт байдаг. Жишээ нь: гачдав "ган болов", зуншлаа "зун боллоо"

• Өгүүлбэрийн цөм бүтэц

2 бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр- Өгүүлэгдэхүүн өгүүлэхүүн. Жишээ нь: Ахын морь наадамд түрүүлэв. 3 бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр- Өгүүлэгдэхүүн шууд тусагдахуун өгүүлэхүүн. Жишээ нь: Алтан дэлхийг нар гийгүүлдэг.

Ном зүй

Хуулбар бөгөөд хуссан