сүүдэр

Монголоор

Үгийн дуудлага

[sь:der]

Үндэсний бичиг

ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ

(сэгүдэр)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Гэрэлд халхлагдсан газар туссан бараан дүрс
2. хуучир. Гэрэл зураг; сүүдэр татуулах (гэрэл зураг авхуулах), сүүдэр ший (кино), сүүдэр зураг (а.хуучир

II нэр.хүндэт.

1. Нас

III.

1. сүүдэр өвчин (хүний бие ба зарим эрхтний мэдрэл алдах өвчин).

Нийлмэл үг

сүүдэр барих - а.нарны хурц гэрлийг халхлахын тулд ямар нэгэн зүйлээр халхавч сүүдрэвч хийх; б.сүүдэртэй газрыг дагаж явах, эрж суух

сүүдэр буух - нар бууж уг зүйлийн сүүдэр нь уртсах

сүүдэр дагах - сүүдэртэй газрыг бараадах

сүүдэр газар - сүүдэр туссан, наргүй газар

сүүдэр мэт дагах - салахгүй дагах

сүүдэр дайрах - а.сүүдэр тусах; б.саа өвчин тохиох

сүүдэр мэт дагаж сүлд мэт шүтэх - зусардан бялдуучлах

сүүдэр мэт дагаж сүнс мэт ханилах - салалгүй, дотно нөхөрлөх

сүүдрээсээ өөр нөхөргүй - гав ганцаар

сүүдэр бага - а.нас бага; б.бусдад үзүүлэх эгэл нөлөө, сүр хүчин ихгүй

сүүдэр ташаарах/сүүдэр давхар-лах/сүүдэр зэрэгцэх - ихэс дээдэс болон хүндтэй хүний жил орох

сүүдэр халих - нас нөгчих

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

сүү|дэр нэр. ~ ший хорш. II.хүндэт. (нас) нас ~ хорш., сүүдрийн, сүүдэрт, сүүд­рээс

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠤ‍᠊ᠨ
ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠲ᠋ᠣ
ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠊ᠢ
ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠢᠶᠡᠷ
ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠢᠶᠡ‍᠊ᠨ
ᠰ‍ᠠ‍ᠬᠥᠳ᠋‍ᠠ‍᠊ᠷ ᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ийн /~т /~ийг /~ээс /~ээр /~тэй /~рүү /~ээ /~үүд

Хоршоо үг

• бараа сүүдэр - юмны үзэгдэх овор байдал түүний тусгал
• нөхөр сүүдэр - а.хань ижил; б.найз нөхөд
• мөр сүүдэр - явсан газарт үлдээх тэмдэг баримт
• нас сүүдэр - нас

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

сүүдэр суух - буурах, муудах

сүүдэртэй тал - дутагдалтай тал

сүүдрээрээ хуурах - мэхлэн гэнэдүүлэх

сүүдрээ хөөх - үр ашиггүй дэмий үйлийг хийх

сүүдрээсээ айх/бусгах - ихэд айж болгоомжлох~Хоёр атаманы сүргээс тусгаарлаж, овоо хугацаа өнгөрсөн тул Нэхийт сүүдрээсээ айхаа болив (Б.Бааст, Ээжийн үнэр).

сүүдрээ дэрлэх - нас барах~Сүүдрээ дэрлэх цаг ирэхэд чиний л гарыг дэрлэж, хамгийн сүүлд чамайг дуудаж цөхрөлтэйхөн, бас гунигтайхан хараад бурхан болно (Б.Пүрэвдорж, Нууцхан сэтгэл).

сүүдрээс халих - нас барах~Уйтгар гунигтаа автсаар сүүдрээс халина чинээ санасангүй.

сүүдрээ хөөх - үр ашиггүй, дэмий зүйл хийх~Сүүдрээ хөөж, цагаа дэмий үрсэндээ харамсан толгойгоо шаав.

сүүдэр зооглох - нас хүрэх~Өвөө нас сүүдэр хэд зооглож байна даа… (Ж.Дашзэгвэ, Тоглоом).

сүүдэр муруйгүй - үр дагавар нь муугүй~Бие шударга бол сүүдэр муруйгүй.

сүүдэр суух - буурах муудах~Түүний үсэнд нь буурал орсон боловч хувьсгалт зоригт нь сүүдэр суугаагүй мөртөө харин улам бадарч байна (Малчинхүү, Цэцэгт тал).

сүүдэр шиг/мэт дагах - нойтон хамуу шиг, салдаггүй, хөхүүл хүүхэд шиг~Адуун сүрэг гар чийдэнгийн гэрэл болоод өөрсдийг нь сүүдэр мэт дагалдах хоёр адуучны хашгичаа гуугачаан дор сэхээ самбаа орж нэг дор бөөгнөрч эхлэв (Зян Рун, Чонон сүлд).

↑ насны сүүдэр зооглох

Хэвшмэл хэлц

Бие мурийхгүй бол

Сүүдэр мурийхгүй

Бие хазайхгүй бол

Сүүдэр хазайхаас айхгүй

Бие хазайхгүй бол

Сүүдэр хазайхгүй

Бие шударга байвал

Сүүдэр муруйгүй

Бие шулуун бол

Сүүдэр мурийгүй

Малгай мэт манаж

Сүүдэр мэт дагах

Мод нь их бол

Сүүдэр нь их

Ноён нь нохойгоо зарна

Нохой нь сүүлээ зарна

Сүүл нь сүүдрээ зарна

Сүүдэр нь сүнсээ зарна

Сүүл нь толгойгоо дагана

Сүүдэр нь биеэ дагана

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Сүүдрээ үзэж биеэ зас

Нөхрөө үзэж эрдэм сур

Тайлбар: бусдаас үлгэр дууриал авч алдаа дутагдлаа засах хэрэгтэй

Сүүдрийн бараа нь их боловч барьж болдоггүй

Сүүний өнгө нь цагаан боловч будаж болдоггүй

Тайлбар: хэрэг юманд тус тусын онцлог чанартай

Цэцэн үг

Сүүдэрт нь суугаад салааг нь битгий хугал

Амталсан рашааныхаа аягыг битгий хагал

Тайлбар: тусыг нь олбол ачийг нь бүү март