харах

Монголоор

Үгийн дуудлага

[xară]

Үндэсний бичиг

ᠬᠠᠷ‍ᠠ‍‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᠣ
ᠬᠠᠷᠣ᠊‍ᠠ‍‍ᠠ‍ᠣ

(хара) ~ж үзэх (хару) ~ж хусах

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I үйл.

1. Нүдээр үзэх
2. Олж мэдэх
3. Горьдох, найдах, түших
4. Гүйлгэн унших
5. Хүн, амьтныг асрах, тэжээх
6. Гэр орон, бараа саваа сахих, сахин суух
7. Асрах, тэтгэх
8. Бэлэнчлэх
9. Өөрийн ашиг тусыг хичээх
10. Харгалзан үзэх
11. Эрхгүй дагах
12. Хандах, зүглэх, чиглэх

II үйл.

1. Арьс шир, газрын хөрс зэргийг хусах, цэвэрлэх
2. Харуулаар харуулдах.

Нийлмэл үг

харах эрхтэн - нүд

алмайран харах - гайхсандаа үг дуу байхгүй харах

аягүй харах - муухай харах

бараа харах - а.юмны бараа үзэх, үзэгдэх; б.шилж. мөр харах

буруу харах - а.цааш харах; б.эндүүрч таних; в.зөв зүйтэй биш зан байдал гаргах; г.нүүрээ бууруулах; д.цээр. үхэх

буурь харах - а.нутаг харах; б.үлдэх, хоцрох

жишүү харах - а.өөр тийш харах; б.шилж. нүүр өгөхгүй байх

занаатай харах - үзэн ядах, хорсон харах

зөрүү харах - а.нүүрээ буруулан зайлуулж харах; б.буруу ташаа харах; в.шилж. урвах, сэтгэл буруулах

зүүн нүдээр харах - а.зүүн талын нүдээрээ харах; б.шилж. хорсох, занах

муухай харах/аягүй харах - дургүйцсэн таагүй байдлаар хялайн ширвэж харах

нутаг харах - а.оршин суух орон байр барих, байгуулах газар эрэх; б.нутаг буцах, гэртээ харих

нүдээр харах - бодот байдлыг нүдээр үзэх

нэвт шувт харах - а.сайн ажиж шинжих; б.янз байдлыг ихэд сонирхон нүд салгалгүй харах; в.шилж. хийсэн хэргийг нь, хэлэх үгийг нь хэлүүлэлтгүй мэдэж байх

ойрыг харах - а.ойроос үзэх; б.шилж. өнөө маргаашийг бодох

олж харах - эрсний эцэст тохиолдон харах

өнгө харах - а.ямар өнгөтэйг нь мэдэхийг хичээх; б.хүнийг царай зүсээр нь ялгах

өөд харах - а.ямар нэгэн осол эндэл байгааг нь ажиглан харах; б.хүний сул талыг ашиглахаар тандах

өөдөө харах - а.дээшээ харах; б.шилж. эрхэм дээдэст хандах

өсгөдөг шилээр харах - томруулж харах

сөрөм харах - а.нэг нүдээр харах; б.шилж. басамжлах, тоомсорлохгүй байх, эс ойшоох

уруугаа харах - а.доошоо хандсан байх; б.эд юм буруу талаараа харсан байх

ханатал харах - хүслээ гүйцтэл харах

хоёр нүдээрээ харах - чухам юу болсныг сайн мэдэх

холыг харах - а.алс холын юм үзэх; б.шилж. алс хэтийг бодож болгоомжлох

хулгайгаар харах - сэм харах, өөрийгөө мдэгдэлгүй далдуур харах

шилийг нь харах - а.хүсээгүй хүнийг арайхийж явуулах; б.хэрэг явдал дуусах

шил шилээ харах - ар араасаа харах

ширтэн харах - удаанаар харах

ширүүнээр харах - ихэд догшин янзтай, ихэд хатуурхсан янзтай харах

алдаагаа харах - алдаагаа олж мэдэх

өө сэв харах - бусдын гэм дутагдлыг олж өөлөх

гүйлгэн харах - тогтуун бус хурдан уншаад өнгөрөх

сонин харах - сонин өнгөц уншаад өнгөрөх

амиа харах - а.өөртөө санаа тавих; б.шилж. хол хөндий байх, зожиг нийцгүй байх

мал харах - а.мал тэжээх, мал маллах; б.мал эрэх

хүүхэд харах - хүүхэд асарч хүмүүжүүлэх

эцэг эхээ харах - эцэг эхээ тэтгэх, асрах

гэр бараа харах - гэрээ сахих

харж хандах - халамж анхаарал тавих

хүний гар хараад суух - бусдын дэмийг эрэлхийлэх, залхуурах, бэлэнчлэх

биеийн амар харах - ажлын хүндээс няцах, амар хялбар ажил эрэлхийлэх

аян тал харах - ташрам далимыг бодох

ашиг тус харах - өөрийн ашиг сонирхолд нийцүүлэх гэх

сэтгэл харах - хүний бодол санааг харгалзан үзэх

төөргөө харах - хувь заяагаа дагах, хувь тавиландаа захирагдах

хойш харах - эд юм хойд зүг рүү хандсан байх

цонх гудамж руу харах - цонх гудамж руу чиглэсэн байх

арьс харах - арьс хусах

шир харах - шир хусах

хүрзээр харах - хүрзээр хусах

газар харах - газрын өнгөн хөрсийг цэвэрлэн хусах

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

ха|р/ах үйл. жи­шүү ~ (а.өөр тийш харах, харна, харжээ, харж; харагдах, харзнах, харцгаах, харчих

Хоршоо үг

• харах үзэх - хараанд өртөх
• харах асрах - харгалзан тэтгэх
• харах хусах - арьс шир зэргийг юмаар үрэх, элэх

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

ам харах - хүний юу хэлэхийг хүлээн суух

гар харах - хахууль авч байж хэргийг нь гүйцэлдүүлэх гэх

далим харах - а.ташрамыг бодох; б.өө сэв гаргахыг хүлээх

духаараа харах - а.толгойгоо тонгойлгон нүдний дээд хэсгээр харах; б.шилж. уурлах янз үзүүлэх, аягүй байдал гаргах

хүний гар харах - бусдын эрхшээлд автагдан, эрхгүй дагах болох

нааш харах - тус дэм болох, санаа тавих

цааш харах - үхэх

морь харах - мөр харах

мөр харах - бие засах

өөд нар харах - өөдлөх, дэвжих

нүүр харах - тал тохой татаж ялгавартай үзэх, дээр дор ялгаварлан үзэх

тал харах/нүүр тал харах - танил дотныхоо хүнийг илүүчлэн үзэх, дээр доор, сайн муугаар ялгаварлан үзэх

тогоо харах - айлд ямар ч эрх мэдэлгүй амьдрах

дээгүүр харах - ихэмсэг зан гаргах

хялайн харах - гадуурхах, муугаар хандах

нүдээ ширгэтэл харах - ихэд харуулдан хүлээх

нүүр харах - а.уулзах; б.шилж. танилаар тал тохой татах

зоосны нүхээр харах - бүхнийг ашиг хонжоо, мөнгөөр цэгнэх

илүү харж билүү долоох - бусдын өөрөөсөө давуутайд атаархан янз бүрийн юм ярьж явах

хүний царай харах - бусдын эрхшээлд эрхгүй орж автагдах, бусдыг царайчлах

хүний гар харах - хүнээс юм горьдох

хүний ам харах - бусдын аяыг дагах

харж байтлаа хамбын аяга хага - хэлж байтлаа хэрэг гарсангүй~Бадмаа шар эсгий, тэмээн дээс тэвэрч үүдний тэнд тавиад “Айлууд ч дуг нойр дунд шөнөдөө орж шүү дээ. Харж байтлаа хамбын аяга хага гэдэг чинь энэ шүү дээ” гэхэд Дамдин овс хийх гэтэл салганасан хуруугаараа модон хундагыг түлхэж тонгоруулав (Саранвайжав, Амралтанд).

харснаа хамж, үзсэнээ өвөрлөх - олзонд хэт шунахайран цөлбөх, оломцоглох~Цэрмаад арван дөрвөн шинэ гунж буй нь ч буй... Тэгэхдээ сааж болмоор өөдтэй юм тун ховорхон юм. Харин Дулмаад цэн атга дүүрэн хөхтэй, агруу дүүрэн сүүтэй амьтад зөндөө дөө. Даргын авгай гэсэндээ харснаа хамж, үзсэнээ өвөрлөж чадсан байгаа юм шүү (Б.Нямаа, Саальчин).

↑ ам харах

↑ амиа харах

↑ гар харах

↑ далим харах

↑ духаараа харах

↑ дээгүүр харах

↑ зоосны нүхээр харах

↑ илүү харж, билүү долоох

↑ нааш харах

↑ морь харах

↑ мөр харах

↑ нүдээ ширгэтэл харах

↑ нүүр харах

↑ од харан хонож, орвон дэрлэн унтах

↑ өөд нар харах

↑ тал/нүүр тал харах

↑ тогоо харах

↑ хүний ам харах

↑ хүний гар харах

↑ хүний царай харах

↑ хялайн харах

↑ цааш харах

↑ царай харах

Хэвшмэл хэлц

Тарих муудвал

Дариг болох

Харах муудвал

Хайгуул болох

Хазах гээд тохой хол

Харах гээд чих хол

Хайх мөргүй

Харах бараагүй

Халах нүүргүй

Харах нүдгүй

Хамрын нус хатаж

Харах нүд тогтох

Харах гэсэн нүд үзмэрч нь дээр

Хазах гэсэн шүд хурц нь дээр

Харах нүд байвч эд танихгүй

Хазах шүд байвч амт мэдэхгүй

Харах нүдний цэцгий

Хайрлах зүрхний толт

Харах нүдний цэцгий

Хамрын үзүүрийн заар

Харах нүдэнд хаагч үгүй

Хэлэх аманд гэм үгүй

Харах нүдэнд хаалт үгүй

Хэлэх үгэнд хэм үгүй

Харах нүдний хужир

Хацар дээрх мэнгэ

Харах нь чоно

Ханилах нь хатгуур

Хэлэх үгэнд хэмжээгүй

Харах нүдэнд хязгааргүй

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Тэнэг хүн тогоо харна

Мэргэн хүн гал харна

Тайлбар: хүнийг үйл хөдлөлөөр нь мэдэх

Өөрийн толгой дээрх өлөн бугыг харахгүй

Хүний толгой дээрх өлөн өвсийг шоолох

Тайлбар: өөрийгөө мэдэхгүй бусдыг шүүмжлэх муухай

Ханилснаа шинж

Харснаа лавла

Тайлбар: юмыг ажиглан шинжиж ойлгож авч бай

Цэцэн үг

Амыг нь харахаар

Ажлыг нь хар

Тайлбар: хэлснээр нь биш хийснээр нь дүгнэ

Алсыг харвал аминд тустай

Холыг бодвол хожим тустай

Тайлбар: өнөө маргаашийг бодвол хол явахгүй, алсыг харж нэгийг бодож байх хэрэгтэй

Харж суухаар мэрж хороо

Тайлбар: зүгээр суухаар зүлгэж суу гэдэгтэй адил утгатай