хонь

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[xȯnĭ]

Үндэсний бичиг

ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ

(хони)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

(хонин) нэр.

амьт. Гэрийн тэжээвэр, сүүн тэжээлт хивдэг мал, Монголын таван хошуу малын нэг, төрөлх номхон, сүү ба мах нь сайн, үс буржгар зөөлөн, ноос нь арвин, эсгий болоод нэхмэл хийхэд маш зохимжтой
зурхай. Сарны зурхайн арван хоёр эрхтний наймдахь нь
зурхай. Нарны арван хоёр ордын нэг
Шим тэжээл дутсанаас хүүхэд багачуудын хумсны толионд голдуу гардаг өчүүхэн цагаан цэг, цагаан толбо
Шагайны өргөн товгор тал
шилж. Хүн, амьтны ноомой, номхон нь
шилж. Намхан, жижиг
шилж. Амьтан ургамлын нэрэнд орохдоо овор бага, авсаархан, жижиг гэсэн санааг гаргана

Ойролцоо үг

Нийлмэл үг

хонин сүрэг - голдуу хониноос бүрдэх бог малын сүрэг

хонины мах - хонины эвдэж янзалсан мах

хонины хашаа - хонь хаших намхан хашаа

хонины шөл - хонины махаар хийсэн шөл

хонь гаргах - хонь нядлах

хонь нядлах - хонь идэш болгон төхөөрөх

хонь хяргах - хонины үсийг хайчаар хяргах

хонь эргүүлэхтэйгээ болох - хүүхэд өсч тусад орох

хонин жороо - морины зөөлөн ялгуун явдал

хонин чулуу - бөөн бөөнөөрөө байдаг, голдуу цагаан цайвар өнгөтэй ургаа чулуу, дух чулуу

хонин шүүс - хонины бүхэлд нь чанасан мах, хүдэт зочныг дайлах эрхэм идээ

хонин жил - сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх хонь эзэлсэн наймдахь жил

хонин өдөр - сарны зурхайн арван хоёр эрхтний доторх хонь эзэлсэн өдөр

хонин сар - хонь хяргах үе

хонин цаг - үдийн хонь ирэх үе

хонины орд зурхай. - хонь хургалах үе

хумсны хонь - хумсны толионд байх өчүүхэн цагаан цэг

хонь буух - шагай орхиод хонь талаар нь буух

хонины морь - номхон морь

хонин хашаа - намхан хашаа

хонин шатар - цагаан, хар хорин дөрвөн ширхэг мягмангаар хоёр хүн тусгай хөлгөн дээр тоглох наадам

хонин шүд - морины язгуурын нарийн урт бөгөөд эрс цагаан шүд

хонин гөрөөс амьт. - аргаль хонь

хонин хараацай амьт. - голын эрэг орчмоор үүр хийж орших нэг зүйл хараацай

хонин хяргуй амьт. - морин хяргуйн эрэгчин, бие жижигхэн

хонин тэмээ амьт. - биеэр тэмээнээс бага, бөхгүй, сүүн тэжээлтэн, цайвар бор, шаравтар хүрэн болон хар хүрэн өнгийн урт үстэй амьтан

хонин цууцаль амьт. - хошуу нарийн, бие бяцхан, шөнө дуугардаг нэгэн зүйл шувуу

хонин арц урга. - үнэр сайтай, ширхэг бүдүүн нэг зүйл арц

хонин бургас урга. - хангайн бүсийн ширэнгэд ургадаг нэг зүйл бургас, мал үл иднэ

хонин зангуу урга. - жалга, зөөлөн хөрстэй газар ургадаг, өндөр нь тохой шахам, иш гишүү олон салаа гарч сүлжин буталж ургана, навч иш үслэг бөгөөд өнгө цайвар ногоон, мал төдий л идэхгүй

хонин мэхээр урга. - өндөр нь гучин см орчим, иш шулуун, уртавтар навчтай, навчны дээд тал гялгар, доод тал нь цайвар ногоон нэг зүйл ургамал

хонин сойх урга. - нэгэн зүйл лууль, болгож иднэ, исгэлэн ус хийнэ

хонин шарилж урга. - хонхор тойром, төхөм газар ургадаг нэгэн зүйл шарилж, өндөр нь дэлэм хүртэл, салаа гишүү нь морин шарилжны адил, өнгө цайвар ногоон, буурцаг хар будааны хэртэй, аль ч цагт тэмээ бог малд зохимжтой тэжээл болно

хонины нүдэн цэцэг урга. - зэрэг зэрэг давхацсан хэлтэс цэцэгтэй, голгэсэртэн овгийн нэгэн зүйл цэцэг

хонин нүд урга. - цагаан цэцэг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

хонь нэр. *~ чоно болох (муудалцах) зурхай. (жил) ~ жил, хонины, хонинд, хониноос, о.тоо хоньд

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ᠊᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ᠊᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ ᠊ᠢ᠊᠊ᠢ
ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ᠊᠊ᠨ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ ᠪᠡ᠊‍᠊ᠨ
ᠬᠣ᠊‍ᠨᠢ᠊ᠣ᠊᠊ᠨ

/~ы /~д /~ийг /~оос /~оор /~той /~ руу /~оо /~д

Орчуулга

Хоршоо үг

хонь мал - бог мал
хонь ямаа - бог мал, богино хөлийн мал

Товчилсон үг

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

хонь дургүй талаасаа үргэх - хүн санаандаа нийцэхгүй юмнаасаа өө сэв амархан олдог

хонь чоно болох - эвлэршгүй дайсан болох, муудалцах

хонинд орсон чоно шиг - зэрлэг хэрцгий авирлах

хонио чоноор мануулах - мэдсээр байж итгэлгүй хүнд юмаа найдаж орхих

хэвтээ хонь үргээхгүй - бусдад халгүй, номхон

хонины бэлчээрт хормой дор төрсөн - эгэл жирийн хүн

хонин сүрэгт тэмээ орох - а.олны дотор онцгойрч харагдах; б.эрдэм чадвар, хүч чадлаараа олноос цойлох

хонь идсэн чоно хонгилд хэвтэх - хэрэг хийгээд бие зайлах

хонины бэлчээрт хүрэх чадалгүй - сул, дорой

хонь болгох - хүний ааг омгийг дарах

хонь чоно болох - эвлэршгүй дайсан болох, муудалцах~Төр, бид хоёр хонь чоно боллоо (Л.Түдэв, Алтан гадас чигийг заана).

хонин толгой өлгөж, нохойн мах худалдах - сайн нэрээр муу үйл үйлдэх~Тэр тус худалдааны газрын хонин толгой өлгөж нохойн мах худалдах илжирсэн эзэгнэлтийн хэлбэр маягийг зүсэж зэвүүцэхдээ хилэн хорсолтой салсан байжээ (Шударга хүн).

хонинд орсон чоно мэт/шиг - зэрлэг хэрцгий авирлах~Цайтын цагаан талд дайсныг гүйцээд, олон хонинд орсон чоно мэт цавчиж, нэг зуун хүнийг алав (МНТ).

хонины бэлчээрт хормой дор төрсөн - эгэл жирийн хүн~Хонины бэлчээрт хормой дор төрсөн гэхэд эгэл хүмүүн гэж хэлэхийн аргагүй ер бусын их сүр хүч, увдис эрдмийг бурхан тэнгэр түүнд заяажээ гэлтэй (Б.Догмид, Хөх тэнгэрийн зарлиг).

хонины сүүл - зарцлагдах~Бас намайг Тогтао бэхийн сартаул хонины сүүлийг дагаж явсан гэж муулан хэлж байсан атал, одоо намайг хил зант, сайн аашт анд гэх зэргээр магтах болов (МНТ).

хоньчны үүдэнд хоргол худалдах - нөхцөл байдалдаа тохироогүй зүйл хийх~Ёстой тэнэг санаа гэж наадахыг чинь л хэлэх байх. Хоньчны үүдэнд хоргол зарна гэдэгтэй адилхан санагдлаа.

↑ хэвтээ хонь үргээхгүй

Хэвшмэл хэлц

Адуу арав хүрвэл унах юм олдохгүй

Хонь зуу хүрвэл идэх юм олдохгүй

Адуу арав хүртэл унаш ховор

Хонь хорь хүртэл алш ховор

Адуу гэхэд “А” үсгээр эхэлдэг

Хонь гэхэд “Х” үсгээр эхэлдэг

Адуу зуу хүрэхээр унах морь олдохгүй

Хонь мянга хүрэхээр идэх хонь олдохгүй

Мал гэвэл магнайгаа барина

Мах гэвэл хутгаа билүүднэ

Хонь гэвэл хойшоо сууна

Хоол гэвэл шүлсээ гоожуулна

Нууц нуруугаар

Хонь хормойгоор

Үхэр шиг сэжлээд байхаас

Хонь шиг холбоолоод бай

Хов туухаар

Хонь туу

Хов хот эвддэг

Хонь хороо нураадаг

Хойчийн хүүхэн

Хонь орохлоор

Хол явах гэвэл морио торд

Хонь маллах гэвэл хотоо торд

Хон хэрээ хоосон хашгирдаггүй

Хонь мал хоосон үргэдэггүй

Хонь алвал хургатай

Хурга байвал хоньтой

Хонь алсан газар хоёр эргэхэд нь бүү шоол

Гур алсан газар гурав эргэхэд бүү шоол

Хонь гэхэд хойшоо ухардаг

Хов гэхэд урагшаа сугардаг

Хонь идсэн чоно хонгилд

Хоосон гүйсэн чоно хоморгонд

Хонь малын хоншоор уран

Ховч хүний үг уран

Хонь мэт нийлж явбал бөх

Хумаг мэт бутарч явбал хэврэг

Хонь мэт нийлэн явбал

Хутагтын сэтгэл амар

Хонь нь ч мэнд

Чоно нь ч цатгалан

Хонь нэг төрөөд мянгаар үржинэ

Чоно арав төрөөд сүрэг болохгүй

Хонь үргэх чоно дайрах

Нохой хуцах хүн дайрах

Хонь харвал хормой тосодно

Хоол харвал уруул тосодно

Хонь хариулсан нь

Хоосон хонох

Хонь хоньдоо

Үхэр үхэртээ

Хонь хоньтойгоо тоглохоос биш

Ямаатай тоглодоггүй

Хонь хормой доогуур

Хон хэрээ толгой дээгүүр

Хонь цөөтийн хормой богино

Ухаан муутын хошуу богино

Хонь ч мэнд

Чоно ч цатгалан

Хонь ч хонь юм

Хонинд бас хуц байдаг юм

Хонь ч хөөрхий

Чоно ч хөөрхий

Хонь ямаа хотын чимэг

Хоршоо холбоо үгийн чимэг

Хоол идсэн хүн сувч болдог

Хонь хариулсан хүн зүсч болдог

Чоно баярлавал

Хонь хэцүүднэ

Чоно ч нэг амьтай

Хонь ч нэг амьтай

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Хониноос номхон

Хоормогноос зөөлхөн

Тайлбар: ноомой, хүлцэнгүй хүн

Цэцэн үг

Хонь явахдаа түрүүний хонио харна

Тайлбар: ахмад үе нь хойч үедээ үлгэрлэдэг

Хонь зуу хүрэхээр идэх юм олдохгүй

Тайлбар: а.малчин хүний малаа хайрлах; б.хүн баяжих тусам хашигладаг