цаг

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ʦag]

Үндэсний бичиг

ᠴ‍ᠠ‍᠊ᠬ

(чаг)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

нэр.

1. гүн ух. Үргэлжид хөгжих материйн орших ахуйн бодот хэлбэр
2. Хугацаа, үе
3. зурхай. Нарны зурхайн ёсны нэг өдөр шөнийг 24 хуваасны нэг хувь, цагт 60 минут багтана
4. зурхай. Зурхайд жил, сар өдөр цагийг арван хоёр амьтнаар нэрлэх агаад хуучин монгол тоололд нэг хоног арван хоёр цагт хуваагдана, нэг цагт 8 мөч буюу 120 минут багтана, одоогийн хоёр цаг нь нэг цаг болно
5. Цаг, тоолол буюу өдөр шөнийн 24 цагийн хуваарь бүхий хэмжүүр, сад
6. Жилийн дөрвөн улирал
7. хэл шинж. Үйлийн хэзээ болсон, болж байгаа, болохыг илтгэх хэл зүйн ай

Нийлмэл үг

цаг алдах - хугацааг дэмий өнгөрөөх

цаг барах - а.цаг хугацаа үрэх; б.цагийг үр дүнгүй өнгөрөөх

цаг бус/цаг бусаар - зуурд, зуурдаар

цаг бүхэн - хугацаа бүхэн

цаг зуурын - түр зуурын

цаг нөгчөөх - а.цагийг дэмий өнгөрүүлэх; б.ажил хэргийг хойшлуулах, цалгардуулах

цаг улирлын арга - жил, сар, хоногоор цаг хугацааг бодох арга, аргын, билгийн, арга билгийн улирал гэж байх ба аргын улирал нь дэлхийн бөмбөрцөг нарыг бүтэн нэг тойрох хугацааг нэг жилээр бодож, энгийн жилийг 365, өндөр жилийг 366 хоногоор тогтоон, нэг жилийг арван хоёр сар болгон хуваана

цаг цагт нь - тухай бүрд нь

цаг тухайд нь - хугацаанд нь

цагаа олох - яг онож, хугацаандаа

цагийн байдал - тухайн үеийн нийгмийн ерөнхий төлөв

цагийн хуваар - ажиллах, амрах, сурах цагийг заасан хүснэгт

хам цаг хэл шинж. - а.тодорхой цаг үе; б.орчин цаг, орчил цаг

монгол цаг тооны бичиг - МЭӨ III зууны үед Хүннүчүүд зурхайн самбар хэрэглэж байсан бөгөөд хожим 840-өөд оны үед арван хоёр жилийн давтамжтай, жаран жилийн цаг улирлын тооны бичигтэй байжээ

цаг тооны бичиг - тэнгэрийн эрхэсийн харагдах хөдөлгөөнд тулгуурлан урт удаан хугацаа тоолох тогтолцоо, нарны жил /аргын/-д үндэслэсэн нарны цаг тооны бичиг хамгийн их дэлгэрчээ, харин Ази, Дорно дахины орнуудад голдуу сар-нарны цаг тооны бичгийг хэрэглэж ирсэн бөгөөд энэ нь сарны мөчлөгийн солигдолтыг од зүйн жилийн эхтэй тохируулдаг байна

долоон цаг - өглөөний долоон цаг

цаг нөгцөөх - а.цагийг хий дэмий өнгөрөөх; б.ажлыг хойшлуулах

цаг үрэх - цаг гарздах

өдрийн цаг - өдөр, гэгээтэй болсон үе

шөнийн цаг - шөнө, харанхуй болсон үе

хулгана цаг - 23 цаг 40 мин. - 01 цаг 40 мин.

үхэр цаг - 01 цаг 40 мин. - 03 цаг 40 мин.

бар цаг - 03 цаг 40 мин. - 05 цаг 40 мин.

туулай цаг - 05 цаг 40 мин. - 07 цаг 40 мин.

луу цаг - 07 цаг 40 мин. - 09 цаг 40 мин.

могой цаг - 09 цаг 40 мин. - 11 цаг 40 мин.

морин цаг - 11 цаг 40 мин. - 13 цаг 40 мин.

хонь цаг - 13 цаг 40 мин. - 15 цаг 40 мин.

бич цаг - 15 цаг 40 мин. - 17цаг 40 мин.

тахиа цаг - 17 цаг 40 мин. - 19 цаг 40 мин.

нохой цаг - 19 цаг 40 мин. - 21 цаг 40 мин.

гахай цаг - 21 цаг 40 мин.- 23 цаг 40 мин.

цаг бичүүр - хугацааны богино тасалдлыг нарийн хэмжих, хоёр цагны заалтыг харьцуулдаг багаж

зун цаг - зуны улирал

намар цаг - намрын улирал

цагийн гачиг - зуд турхан, ган гачаал зэрэг байгалийн бэрхшээл

цаг агаарын урьдчилсан мэдээ цаг уур. - цаашид цаг агаар хэрхэн өөрчлөгдөхийг шинжлэх ухааны үндэстэйгээр урьдаас шинжлэн гаргасан мэдээ

цаг уур судлал ш.у. - дэлхийн агаар мандлын физик төлөв, тэнд явагдах физик үйл явцуудыг судалдаг ухаан бөгөөд үндсэн салбар нь агаар мандлын физик болно

цаг уурын алба - цаг уурын, тухайн цагийн байдлыг болон, үүсч болзошгүй хүндрэлийг хүн ам, улс ардын аж ахуйн төрөл бүрийн салбарт мэдээлдэг байгууллага

цаг уурын бичүүр цаг уур. - агаарын бөмбөрцөг, аэростат, нисэх онгоц, пуужингаар хөөргөдөг, задгай агаар мандлын даралт, температур, чийгшлийг автоматаар бичиж тэмдэглэдэг багаж

цаг уурын дагуул цаг уур. - агаар мандлын үүлшилт, үүлний тархалт, хөдөлгөөн, агаар мандал болон хөрснөөс цацарсан цацралыг тэмдэглэх, хэмжих, дэлхийн цаг уурыг судлах зорилгоор хөөргөсөн хиймэл дагуул

цаг уурын мэдээ цаг уур. - тухайн үеийн агаар мандлын байдлын тухай мэдээ

цаг уурын станц - дэлхийн гадарга, агаар мандалд болж байгаа үзэгдлүүдийг байнга шинжилж байх үүрэгтэй байгууллага

цаг уурын судлал ш.у - агаар мандлын элдэв үзэгдэл, түүний явц байдлыг судалдаг шинжлэх ухаан

цаг заах үйл үг - үйлийн өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн чухам алин болохыг заах үйл үг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

цаг нэр. цагны: ~ны оосор, цагаар, цагаар, о.тоо байхгүй!

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

ᠴ‍ᠠ‍᠊ᠬ ᠤ‍᠊ᠨ
ᠴ‍ᠠ‍᠊ᠬ ᠲ᠋ᠣ
ᠴ‍ᠠ‍᠊ᠬ ᠊ᠢ
ᠴ‍ᠠ‍᠊ᠬ ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠴ‍ᠠ‍᠊ᠬ ᠢᠶᠡᠷ
ᠴ‍ᠠ‍᠊ᠬ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠴ‍ᠠ‍᠊ᠬ ᠢᠶᠡ‍ᠨ᠋‍

/~ийн /~т /~ийг /~аас /~аар /~тай /~аа

Хоршоо үг

• цаг агшин - цаг хугацаа, цаг үе
• цаг төр - тухайн цаг үе, төр засаг
• цаг улирал - жилийн дөрвөн улирал
• цаг үе - цаг хугацаа болон тухайн он цаг
• цаг хугацаа - өдөр хоног, сар, жил
• цаг хүч - цаг хугацаа, хүн хүч
• цаг хэмжээ - хэмжээ хугацаа
• он цаг - цаг хугацаа
• цаг мөч - цаг хугацаа
• цаг агаар - цаг уур
• цаг улирал - а.жилийн дөрвөн улирал; б.жаг агаар
• цаг уур - тодорхой нутгийн, тодорхой цаг хугацааны /хоног, сараар/ агаар мандалын байдал, байгалийн элдэв үзэгдэл

Этгээд үг

ГАЦ н. аө.цаг(авиаг тонгоруулсан)

• Гац хэд болж байна. –Гац хоёр болж байна.
• Энэ гац гоё харагдаж байна. Худалдаж авах юм са' н.

Товчилсон үг

БОУЦУ Байгаль Орчин, Ус, Цаг Уур

ДУЦУБ Дэлхийн Ус, Цаг Уурын Байгууллага

ДЦАА Дэлхийн Цаг Агаарын Алба

ДЦУА Дэлхийн Цаг Уурын Алба

ДЦУБ Дэлхийн Цаг Уурын Байгууллага

НЦУТ Нислэгийн Цаг Уурын Төв

ОУЦУБ Олон Улсын Цаг Уурын Байгууллага

ОУЦУБ Олон Улсын Цаг Уурын Байгууллага

УЦУ Ус, Цаг Уур

УЦУА Ус, Цаг Уурын Алба

УЦУГ Ус, Цаг Уурын Газар

УЦУОШГ Ус, Цаг Уур, Орчны Шинжилгээний Газар

УЦУХ Ус, Цаг Уурын Хүрээлэн

УЦУЭШХ Ус, Цаг Уурын Эрдэм Шинжилгээний Хүрээлэн

ҮЦУУА Үндэсний Цаг Уур, Усны Алба

ЦАМ Цаг Агаарын Мэдээ

ЦУСТ Цаг Уурын Сургалтын Төв

ЦУХ Цаг Уурын Хүрээлэн

ЦУЭШХ Цаг Уурын Эрдэм Шинжилгээний Хүрээлэн

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

цаг алдах - цаг хугацааг хий дэмий өнгөрөөх~Ачааны машин хоцорч ирснээс болж, бид цаг их алдлаа.

цагийн өнгийг дагах - цаг төрийн байдлыг дагах, орчин ахуйд нь зохицуулах~Арслан аав аа, цагийн өнгийг дагахгүй бол болохгүй шүү, нийгэм нийтээрээ ингэж зочилж дайлж байна, бид хоосон байж болох уу даа (Хасбарс, Мах иддэг машин худаг).

цагийн хоолны давс - дахин дахин нуршдаг, үйлддэг зүйлийг адалсан хэллэг~Ганц удаа биш шүү дээ. Чухам ч миний үгийг хог лай болгож халгаахгүй байдаг чинь, би дахин давтан яриад л ямартаа цагийн хоолны давс уу даа (Тэгшбаяр, Дурлалын үнэн).

Хэвшмэл хэлц

Бага багаар цугласаар нэг юм бүтдэг

Цаг цагаар өнгөрсөөр нэг жил болдог

Нар намайг хүлээхгүй

Цаг чамайг хүлээхгүй

Цааз мэдэхгүй хүн турж үхнэ

Цаг мэдэхгүй хүн өлбөрч үхнэ

Цаг богино

Ухаан урт

Цаг нь болоход

Цасан дээр ч түймэр гардаг

Цаг зэвүүн

Цаас нимгэн

Цаг ирвэл бурхан чөтгөр ч горьгүй

Цаг мөчийг эрдэнэ шиг үз

Цааш чармайхаа үүрд бод

Цаг мэдэхгүй хүн өлбөрч үхнэ

Цааз мэдэхгүй хүн бүдэрч үхнэ

Цаг мэдэхгүй хүн ядарч үхнэ

Цав мэдэхгүй хүн өлбөрч үхнэ

Цаг нь болбол

Засаад ч тусгүй

Цаг нь болбол

Цагаан арсланг шоргоолж барина

Цаг нь болоход цагаан дамар өөрөө хэлбэлзэнэ

Улирал буурахад улаан алтыг зүлгэвч зэвэрнэ

Цаг нь болоход

Цай нь буцлах

Цаг нь ирэхлээр

Үхэр тэргээр туулай гүйцдэг

Цаг хувирч

Цааз сулрах

Цаг цагаараа байдаггүй

Цахилдаг ногооноороо байдаггүй

Цаг цагаараа байдаггүй

Цахирмаа хөхөөрөө байдаггүй

Цаг цагаараа байдаггүй

Цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй

Цаг цагт нэг цаддаг

Цагаан сард нэг цаддаг

Үе үе нэг цаддаг

Үхэр алахад нэг цаддаг

Цаг цагт шинэлэх биш

Цагаан сараар ганцхан

Өдөр өдөр шинэлэх биш

Өвлийн эцэст ганцхан

Цаг цагтаа сайн

Цахилдаг хөхдөө сайн

Цаг чамайг хүлээхгүй

Нар намайг хүлээхгүй

Цаг нэгээрээ байдаггүй

Цагаан өнгөөрөө байдаггүй

Цагаан мөнгийг олоход хялбар

Цаг мөчийг олоход бэрх

Цагтаа цаддаг (цалгидаг)

Цаг нь ирэхлээр гулгидаг

Цай самрах тутам амт ордог

Цаг өнгөрөх тутам үнэ ордог

Чадал оройтохоос

Цаг оройтдоггүй

Чамланхай дурлагч этгээдтэй эд нийлүүлж болохгүй

Цаг бүр зан хувилах хүнтэй удаан ханилж болохгүй

Аман зохиолд орсон нь

Цэцэн үг

Цаг нэр. #гүн ух. Үргэлжид хөгжих материйн орших ахуйн бодот хэлбэр: аараа байдаггүй цахилдаг хөхөөрөө байдаггүй

Тайлбар: юм үргэлж хувирч өөрчлөгдөж, хөгжиж байдаг