чээж

Монголоор

Үгийн дуудлага

[ʦe:ʤĭ]

Үндэсний бичиг

(чэгэжи)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. биезүй. Хүн, амьтны бэлхүүс, хүзүү хоёрын хоорондох хэсэг
2. Хувцас хунарын бэлхүүсээс дээших хэсэг
3. шилж. Үзсэн сонссоноо мартахгүй тогтоох чадвар
4. шилж. Ухаан санаа, оюун ухаан
5. шилж. Аливаа юмны дээд талын хэсэг

II.

1. чээж гэр (тооно, унь хоёроос бүрдсэн, түр зуурын хэрэгцээний оромж, ханагүй гэр).

II нэр.мал эмнэл.

1. Намар, өвөл, хаврын эхээр хонь малын уушги цээжийг барьж тусдаг, нэг зүйл өвчин, мэнгэр.

Нийлмэл үг

чээжин бие - бүсэлхийнээс дээших хэсэг

өргөн чээжтэй - чээжний хэмжээ өргөн

чээж дүүрэн амьсгалах - а.цээжээ дүүртэл амьсгалах; б.уужуу амьсгалах

чээж дүүрэх/цээж тэлэх - өвчүүний дотоодод ихэд өвдөх, цээжээр хатгуулах, дүүрч амьсгал бүтэх өвчин

чээжний хөндий - өрцнөөс дээших хөндий, хэнхдэг

чээжний хэнгэрцэг - өвчүү, хавирга, сээрний яснаас бүрдсэн шоовон хэлбэртэй ясан хайрцаг

дээл чээжээрээ элбэгдэх - дээлийн бэлхүүсээс дээших хэсэг элбэгдэх, томдох

чээж бичиг/чээж бичлэг - сурагч багшийн уншиж хэлсэнийг чээжээр бичих бичгийн ажил

чээж ихтэй - а. хүн амьтны цээж, эх биеэс хэтэрхий их; б.үзсэн сонссоноо мартдаггүй хүн; цээжтэй

чээж сайтай - хүний оюун ухаан хурц, сэргэлэн, юмыг мартдаггүй

чээжээр бичих - бодсон санасан, тогтоосон зүйлээ бичих

чээжээр бодох - тоо бодлогыг бичилгүйгээр бодох

чээжээр ярих - бичиг, ном харалгүйгээр ярих

чээж муутай - а.чээжиндээ гэмтэй, өвчтэй; б.юм тогтоохдоо муу

чээж сайтай - юм тогтоохдоо сайн, оюун ухаан сайтай

чээж саруул - ухаан санаа, ухаан бодол уужуу

чээж дүүрэн - сэтгэл санаа баясгалантай

чээж дүүрэн баяртай алхлах - сэтгэл санаа, баяр баяслаар дүүрэн алхах

уурганы цээж - уурганы дээд хэсэг

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

чээж нэр. *аавын ~ гаргах (хаахгар зан гаргах) шилж. (тогтоох чадвар) ~ээр бичих, чээжний, чээжинд, чээжнээс

Хоршоо үг

• чээж зүрх - сэтгэл санаа, зориг зүрх

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

чээж авах - морины цээжинд гэм суулган, хөлийг нь доголуулах

чээж онгойх - ухаан санаа уужрах

чээж түрэх/чээж тэлэх - а.чээжээ урагш болгох; б.омгорхог зан ааш гаргах, ханхалзах

чээж тэнийх - сэтгэлийн зовлон, дарамт арилах

чээж уужрах - а.чээж дүүрэхээ болих; б.сэтгэл санаа тайвшрах

чээжийн бөх - ухаантай, мэргэн цэцэн

чээжээ уудлах - санасан бодсоноо нуулгүй, бүгдийг ярих, хэлэх

чээжнийхээ махыг барж идэх - сэтгэл туйлын их зовох

аавын чээж - а.хаахгар, их зантай, давлиун хөвгүүн; б.яриа. бага оврын ачааны авто машин

аавын чээж гаргах - нас бага хүүхэд, хаахгар, давлиун зан гаргах

хөндий чээж - юу ч мэдэхгүй мөртлөө, мэдэмхийрдэг, бардам сагсуу

чээжин дотор түймэр шатавч утааг нь хамраараа гаргах - биеэ барих, хичнээн уур хүрч байвч түүнээ мэдэгдэхгүй байх

чээжний хөндий рүү юм хаях - идэх, эрүү толгой зодолдуулах

чээжээ хавтаслах - ном эрдэмтэй болох, ном зохиол их уншиж мэдлэгтэй болох

Хэвшмэл хэлц

Нүд байгаад сохор

Чээж байгаад битүү

Хараа муудвал нуухтана

Хамар муудвал нустана

Чих муудвал шуугина

Чээж муудвал бөгтийнө

Цөцгий юу боловч үздэг

Чээж юу боловч хадгалдаг

Чээж дүүрэн цэнгэл

Сэтгэл дүүрэн зол

Чээж нь цухал хүний сэтгэл нь богино

Цэцэн мэргэн хүний сэтгэл нь өндөр

Чээж нь ширээнд

Ууц нь шороонд

Чадал нь муу боловч

Чээж нь эрхэм

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Эр хүний чээжинд

Эмээлтэй хазаартай морь багтана

Тайлбар: эр хүний ухаан бодол уужуу