зам

Монголоор

Үгийн дуудлага

{Зам}

Үндэсний бичиг

ᠵ‍ᠠ‍᠊ᠮ
ᠵ‍ᠠ‍᠊ᠮ᠎ᠠ

(жам)

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

1. Хүн, амьтан, тэрэг, чарганы гаргасан ором
2. Хүн, амьтан, тэрэг унааны зорчиход зориулж тусгайлан бэлтгэсэн харгуй
3. Ус, агаараар аялахад баримжаалах, хэмжээт зураг, шугам
4. хуучир. Өртөө;

II нэр.хуучир.

1. Сүм хийдийн тогооч лам;
2. Гал тогоо­ны гэр

Нийлмэл үг

зам гарах - ор мөр гаргах

зам татуулах - мөр татуулах

чарга зам - мал, амьтны цувж явснаас гарсан нарийн зөрөг зам

алсын зам - а.холын зам; б.хэтийн ирээдүйн зам; в.хүрэх зам

аяны зам - алсыг зорьж хээрлэн явах зам

буруу зам - а.зорьсон газар үл хүрэх зам; б.үл болох үйл явдал

дардан зам - а.олны зорчих тодорхой их зам; б.үйл, үйлдвэрт саад бэрхшээл байхгүй

дөт зам - ойр чиг зам

жим зам - тодорхой биш нарийн зам

засмал зам - зориуд зассан зам

зөв зам - а.зорьсон газарт хүргэх зам; б.явбал болох үйл явдал

зөрөг зам - явах зорчиход тодхон нарийн зам

машины зам - а.автомашин зорчин явж гаргасан зам; б.автомашиныг саадгүй, хурдан зорчиход зориулж барьсан зам

олны зам - нийт олонхын явах зорчих зам, хөлтэй зам

өртөө зам - гучин километр орчим газар бүрд өртөө бүхий зам

салаа зам - салбар зам

тойрог зам - а.сансар. сансрын хөлөг, хиймэл дагуул зэргийг дэлхийн агаар мандлаас гадна тойргоор аялуулах зам; б.тойруу зам; в.тойрог хэлбэрийн зам

тойруу зам - а.зорьсондоо хүрэхэд саадтай зам; б.дөт биш зам, хол зам

төв зам - гол зам

төмөр зам - төмрөөр хийсэн зам, галт тэрэгний зам

улаан зам - а.халцгай зам; б.яг зам дээр; в.цусан мөр; г.дэлхийн бөмбөрцгийн зурагт хоёр туйлыг тэгш хувааж голоор нь татсан шугам

улбаа зам - хээрийн амьтны гүйдэг жим

усан зам - усаар явах зам

харгуй зам - хуурай газрын дардан зам

хол зам/зам хол - олны зам мөрт тохиолдох газар

хөл зам - олны зам мөрт тохиолдох газар

хөлтэй зам - олон амьтны хөл ихтэй, үймээн шуугиан ихтэй зам

хулгай зам - сайн ажиглахгүй бол мэдэгдэхгүй бүдэг жим зам

цардмал зам - цардаж хийсэн, барагшин зам

эцсийн замд нь үдэх - оршуулах, нутаглуулах

явган зам - гудамж талбай, төв замын хажуугаар унаагүй хүний явахад зориулан хийсэн зам

зам амдах - зам тосох

зам анги - төмөр зам, засмал зам, гүүрийг барьж байгуулах, арчлан тордох ажлын баг

зам барилга - зам гүүр барих, тохижуулах, хамгаалах, зас­варлах үүрэгтэй мэргэжлийн бай­гууллага

зам бөглөх - а.зам дээр тээг­лэрэн тотгор хийх; б.ажил үйлд боомт болох

зам буруулах - хаашаа явснаа мэдэгдэхгүй болгох арга хийж, зугтаан зайлах

зам гажих - а.замаас гарч явах; б.үйл явдалд үл тохирох

зам гарах - а.замын ором гарах; б.дагаж дууриах чиг, чиглэл, мөр гарах нь; в.зам хөндлөн гатлах

зам заагч - а.аль замаар, хэрхэн яаж явахыг хэлж өгөх хүн; б.хүрэх газрын чиглэл, хол ойрыг тодорхойлон бичсэн хэрэгсэл

зам зуур - замын гудас замд явах үед

зам индүү - замын суурь хөрс, хучаасыг ган бул, хийн дугуйт тулгуураар нягтшуулдаг чиргүүлт ба өөрөө явах механизм

зам нийлэх - а.явдлын зам нэгдэх; б.үйл ажил нэгдэх; в.салбар зам, их замд нэгдэх

зам огтлох - зам хөндлөн гарах

зам сахих - а.замын ойр нутаглах; б.зам тосон хүлээх

зам тавих - а.зам дэвсэх, бүтээх; б.бусдад зорчих зай чөлөө гаргаж өгөх

зам тосох - а.зам отож дээрэм хийх; б.уулзаж учрахаар зам дээр угтаж хүлээх

зам төмөр - галт тэрэг, өргүүр цамхаг зэргийн зам болгон тавих ган болд

зам хаах - а.зорчихыг хориглох; б.үйл ажлын явцад саад тотгор хориг тавих

зам хамгаалах ой - салхи, шорооноос халхлах зорилгоор төмөр зам ба засмал замын хоёр хажуугаар тарьж ургуулсан ой

зам хөөх - а.зам мөрийг мөшгөх мөрдөх; б.замыг яг дагаж явах

зам явах бичиг - зорчигчийн зорилгыг тодорхойлж баталсан албан баримт

замаа алдах - а.төөрч будилах; б.шилж. ажил явдал буруудах; в.шилж. хэт олшрох

замаа олох - а.төөрч алдсан замдаа дахин орох; б.шилж. ажил амьдрал зөв тийш шуудрах; в.шилж. ажил хийх эв дүйгээ мэдэх

замыг нь заах шилж. - мал, амьтныг алах, төхөөрөх

замыг нь хаах - зам дээр нь саад болох, явах замгүй болгох

замын бөглөө - а.замд саад хориг болсон зүйл; б.аян замд унхиагүйтэн саатаж байдаг жолооч

замын бөглөрөл - замын саад түгжрэл

замын бэлчир - олон замын уулзвар

замын гудас - замын дагуу

замын гэрэл - замыг гэрэлтүүлэх зорилгоор замын дээгүүр, хажуугаар тавьсан гэрэл

замын дэвсгэр - төмөр замын суурь, дэр модны хооронд дэвссэн хайр чулуу; зам төмрийг холхихоос хамгаалсан бэхлэлт

замын дэр - зам төмрийн доор дэвссэн мод ба бетон дэр

замын зардал - тээврийн зардал, унааны хөлс

замын зураг - замын зүг чиг, хол ойрыг тодорхойлон илтгэсэн зураг

замын салгуур - галт тэргийг нэг замаас нөгөө зам руу шилжүүлэх төхөөрөмж

замын сахиул - а.замын ойр нутаглах айл; б.замын харгалзагч

замын тэмдэг - зам дээр тавьсан таних тэмдэг

замын хавтан - замыг бүрэх цемент, чулуу болон бусад материалаар хийсэн төрөл бүрийн хийц

замын хадаас - зам төмрийг дэр модон дээр тогтоон бэхлэх төмөр хадаас

замын хамар - замын мөрүүдийн хоорондох хотойгоогүй товойж үлдсэн газар, зарим газар замын хамрыг шон гэнэ

замын хань - а.аян, явдалд нөхөр болж явагч; б.шилж. үйл ажилд түр зуурын нөхөр болгон ашиглах хүн

замын хатираа - морины зам хороох сайтай, ядаргаа цуцаа багатай явдал

замын хураамж - авто замыг засах сайжруулах зорилгоор тээврийн хэрэгсэл, жолооч, зорчин явагчдаас хураах татвар

замын хүн - замд тохиолдож дайгдах хүн

замын хүнс - аян замдаа идэж уух юм

замын уулзвар - зам нийлсэн газар

агаарын зам - нисэх онгоцны дагаж аялах тодорхой чиглэл, шугам

усан замын тээвэр - далай, тэнгис, нуур, томоохон гол мөрнийг тогтсон чиглэлийн дагуу гатлан зорчигч, ачаа барааг хүргэх тээвэр

баруун замын их цэрэг - баруун зүгт аялан дайтах их цэрэг, баруун талаар давшин урагшлах их цэрэг

хоёр замаар давшуулах - хоёр өөр чиглэлээр давшуулах

амьдралын зам - амьдралын жам зураг, заяа тавилан

хөгжлийн зам - хөгжлийн явц

хоол боловсруулах зам - хоол боловсруулах эрхтний суваг, амнаас хошногоны амсар хүртэл үргэлжлэнэ

жасын зам - жасын гал тогоо

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

зам нэр. ором) ~ татуулах, замын, замд, замаас

Хоршоо үг

• зам мөр - а.явах зорчих мөр; б.шилж. үлгэрлэн дагах мөрдлөг; в.намтар, түүх; г.хувь заяа
• жим зам - хүн, мал, амьтны цувран явж гаргасан мөр
• зам тээвэр - зам харилцаа, тээврийн үйл ажил
• зам харгуй - дардан цагаан зам
• зам харилцаа - тээвэр, шуудан харилцааны еоөнхий нэр
• арга зам - аливаа үйлийг бүтээх боломж, ур ухаан, эв дүй
• зам зээл - гудамж зээл, талбай

Товчилсон үг

АЗЗС Авто Зам Засварын Сургууль

БЧЗБТ Баруун Чиглэлийн Зам Барилгын Трест

ЗБ Зам Барилга

ЗБА Зам, Барилга Ашиглалт

ЗБАА Зам, Барилга Ашиглалтын Анги

ЗГБ Зам Гүүрийн Барилга

ЗГБТ Зам Гүүрийн Барилгын Трест

ЗТ Зам Тээвэр

ЗТАЖ Зам Тээвэр, Аялал Жуулчлал

ЗТАЖЯ Зам Тээвэр, Аялал Жуулчлалын Яам

ЗТБХБЯ Зам Тээвэр, Барилга, Хот Байгуулалтын Яам

ЗТГ Зам Тээврийн Газар

ЗТЕГ Зам Тээврийн Ерөнхий Газар

ЗТО Зам Тээврийн Осол

ЗТХЯ Зам Тээвэр, Холбооны Яам

ЗТЯ Зам Тээврийн Яам

НЗТГ Нийслэлийн Зам, Тээврийн Газар

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

зам замаа хөөх - тус тусдаа байх~Өөр өөрсдийнхөө зам мөрөөр зам замаа хөөгөөд явбал аль алинд нь тустай.

зам зээлэх - бусдын харьяа бүхий газраар явах эрхийг олж зам өнгөрөх~Шуудангийн дөрөвдүгээр он цагаагчин туулай жил умардын илч Шүврхан ирж, зам зээлж цэрэг хамжилдтугай хэмээсэнд (Зүү Хөн, Пян дэ яа, Монгол-Татарын тухай бүрэн тэмдэглэл, хар Татарын тухай хэргийн товч).

зам [нь] шулуудах - а.найдлагагүй болох~Хүүхнээсээ дутуугүй гасалж шаналсан эх, Дэлгэрийн нулимсыг арчиж хүүхэн минь битгий уйл, Буяны бие зүгээр болоод ирж уулзах байлгүй. Энэ тухай цаадуул чинь мэдвэл сүйд болно шүү. Хөнхөр гуайн эмсхий хүү нэг тийшээ далд ороосой, бурхан минь, тэгвэл хоёр хүүхдийн минь зам шулуудах сан байх гэж хэлээд, Дэлгэрийн сэтгэлийг сэргээн аргадав (Ч.Лхамсүрэн, Буурал өвгөн). б.үйл ажлын явагдах нь саадгүй тууш болох

зам нээх - ямарваа нэг юмны эх үүсвэр тавигдах ~Ван Хайтоа бодох бичихдээ сайн, Англи, Япон хоёр улсын хэл мэдэх бөгөөд түүгээрээ анх нийлсэн өдрөөсөө гадаад орны худалдаачтай харилцах маш чухал замыг нээжээ (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

зам нээгдэх - а.үйл ажилд саадгүй ялгам болох~Гуч гарсан Долгор, Эрдэнэ ирэхгүй буюу эхнэр авсан байгаад энэ хүнийг алдвал хорвоог ганц биеэрээ туулах дардан зам нээгдэнэ гэдгийг сайн ойлгож байв (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир). б.үйл явдалд тохиол буюу арга дэм олох

зам өлгөх - замгүй явж байгаад замд орох буюу нэг замаас нөгөө замд орох~“Би мэдэж байна!” гэж төднөн Хомбуу өвгөн дуртай дургүй гэдрэг харж аваад үхрээ шувтан дагасаар талын шар замыг өлгөв (Цэрэндорж, Дуугуй Хомбуу).

зам эвхэх - замыг түргэн хороох~Эва Цен гүнж агт мориндоо мордож, албат боолоо дагуулж, аяны замаа эвхсээр энд ирж амсхийжээ (Сурталт, Хөх нуурын хүйс).

замаа алдах - а.завхрах, гаж мууг үйлдэх~Би сургуулийн хүүхэд байлаа. Би сургуульд онц сурагч нэртэй байсан. Бурхан чөтгөр дагана гэдгээр тэр олон багш нарын дотор нэг чөтгөр байсан. Тэр намайг химид сайн гэж магтаж гэрээр нэмэгдэл хичээл зааж байлаа. Хичээл заах нь хувираад би замаа алдчихсан гээд уйлав (Ц.Дамдинсүрэн. Чөтгөр). б.хэм хэмжээнээсээ хэтрэх

замаа алдсан жамъянмядаг - гудамжны янхан хүүхэн, завхай хүүхэн~Тэр дэн буудалд байсан хагас нүцгэн хүүхнүүд чинь бүгд замаа алдсан жамъяанмядагс юм шүү.

зам(аа) засах - ямар нэгэн зүйлийг үйлдэх бүтээх зорилгоор түүндээ нөхцөл боломж бий болгохоор цацаж бэлтгэх~Ловон лам, Болдын гэрт ирж Болдын авгайн нүглийг арилгаж, бурхны хутгыг олоход дөхөм болгож, зам засч өгнө гэж сан тавьж, угаал үйлддэг байв (Ц.Дамдинсүрэн, Гологдсон хүүхэн).

замаа олох - ажил хийх эв дүйгээ мэдэх~Ингэж явахын оронд үйлдвэрийн ажилчин болсон нь дээр, ээж ч ямар явснаа, ажилчин болоод зөв замаа олсныг сана гэж ах хэлсэн (С.Эрдэнэ, Дөрвийн бодол). ~Энэ зуураа бид сайн хүмүүсээс сайныг сурч, сааргүй явах замаа олсоор байсан боловч муу хүний хорон санаа, хар санаа, хар сэтгэл, атаа жөтөөнд ч хорлогдохыг бишгүй л үзжээ (Д.Намдаг, Дүгнэлт).

замыг нь алдуулах - бусниулах, бүтэлгүйтэх~Өө, миний хийнэ гэдэг нь бүтэхгүй юм билээ. Дунд хэсэгт нь замыг нь алдуулаад, тэгээд орхисон гэж хуучлангуй ярив.

замыг [нь] заах - алах~Тэр “Чиний гүйхийг чинь үзье” гээд шүд зууж чулуу авч, муу нохойн гөлгийг энд нь замыг заая гээд тэрхүү мөлхөж байгаа юмны дэргэд ойртож хүрмэгц... (Өлзийбат, Хан ууланд).

замыг [нь] засах - үйл явдлын бүтэх нөхцөл боломжийг бий болгож өгөх, бэлтгэх~Хэдэн жилийн дараа нэг төгөл байтугай хэчнээн юм сүйтгэж, хэдэн зуун жилд нөхөгдөшгүй гарз учруулна. Би тэр замыг засаад холдох ёстой болж байна уу (С.Эрдэнэ, Хайран нарсан төгөл).

замын бөглөө - (мууш.) аян замд бүтэлгүйтэн саатаж байдаг жолооч~Сая энэ бүсгүй тэмээгий нь хомнож, ачаагий нь ачиж өгөөд намайг хөтлөөд явж бай гэж явуулсан юм. Одоо бас түүний өмнө замын бөглөө болоод бас тэгээд тэмээ хомнохыг мэдэхгүй байх, мөн ичгэвтэр юм болж байна даа гэж Хүрлээ бодсон боловч арга буюу түүнийг хүлээв (П.Хорлоо, Багш).

замын хүзүү мушгих - аян зам хөөх~Ирэх долоо хоногт Шилийн богдын зүгт замын хүзүү мушгина даа.

↑ буух замгүй болох

↑ буруу замаар орох

↑ гарах замгүй болох

↑ үхлээ эрсэн туулай үхэр тэрэгний замд

↑ эр хүний замын хүзүү урт

↑ эцсийн замд нь үдэх

Хэвшмэл хэлц

Дээс хэдий урт боловч дундаа зангилаастай

Зам хэдий хол боловч дундаа салаатай

Ёс эгц

Зам муруй

Жам гарвал

Зам гарах

Жаргаж суухад эхнэр нэг эрдэнэ

Зам явахад хүлэг нэг эрдэнэ

Залж эс олдсон бурхан

Зам дээр хэвтэх

Залуу гэгч насны хавар

Зам гэгч аяны хавар

Зальхайн төрд жанжин болохоор

Зам дагаж будаа гуйж идсэн дээр

Зам ахад

Зуд тэхэд

Зам бүхэн шулуун бус

Завшаан бүхэн сайн бус

Зам дээр байвал зайлуулмаар

Заяанд байвал гайтуулмаар

Зам дээр ургасан өвс

Зангуу болохыг хүсэж

Зам тоссон лам

Бурхан болохыг бодох

Зам дээр учрах хүн

Жар хоногийн ерөөлтэй

Зам мэдэхгүй хүн төөрөмтгий

Зүй мэдэхгүй хүн мээрэмтгий

Зам нь хавтгай

Заларсан нь гозгор

Зам сунаж

Газар холдох

Зам түмэн салаа

Ёс нэг л салаа

Зам халгайтай

Жам халгаатай

Зам хол бол морины хүчийг мэднэ

Зам хөөдөг хүний хөл

Зарга хөөдөг хүний хэл

Зам эвддэг ус

Зан эвддэг архи

Зан зангаа мэдчихвэл хэлэлцэхэд амар

Зам замаа олчихвол явахад амар

Заяатай бол

Зам дээр уулзана

Ус мөрөн урт ч бол адагтай

Зам харгуй хол ч бол мухартай

Уул хэдий өндөр бол төдий авирууштай

Зам хэдий хол бол төдий явууштай

Хатуу нь хатуугаа элээх

Зам нь гутлаа элээх