уул

Монголоор

Үгийн гарал

Үгийн дуудлага

[u:l]

Үндэсний бичиг

ᠡ‍ᠠ‍ᡍᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠨ
ᠡᠣ᠊ᠣ᠊ᠯ
ᠡᠣ᠊ᠣ᠊᠊ᠯ᠊ᠨ

(агула) ~ хад (уул) ~ юм (уула) цагаан ~

Галиглах зарчим

Үгийн утга

I нэр.

Эргэн тойрны орчноос онцгойрон ялгарч, оргил, нуруу хэлбэрээр хоёр зуун метрээс дээш өргөгдсөн газрын гадарга
ёгт. Долоогийн тооны ёгт нэр.

II нэр.

Цагаан түрүү, лууль, тайжийн жинс зэрэг ургамлаар хийх, хэт цахиж гал гаргахад хэрэглэх хөвөн мэт зүйл
Ул зулагийг нь нэг хэсэг арьсаар хумин хийж, дотор нь уул өвс чихэж өмсөх өвлийн гутал.

III тэм.

Уг, уугал, анхны
Тэрхүү, тухайн, тус
Уг нь, ерөөс

IV.

уул өвс урга. (иш шулуун, гурван ирмэгтэй, навч нарийн урт, ногоовтор бор цэцэгтэй олон наст өвслөг ургамал, цагаан аран).

Ойролцоо үг

Нийлмэл үг

уул завсарлах - үүрээр тэнгэр, уул ялгаварлан үзэгдэх үе

уул зүй ш.у. - өндөрлөг, хотгор зэрэг гадаргын янз бүрийн элементийг тодорхойлж тэдгээрийн гарал үүслийг үл харгалзан гадаад шинж байдлаар нь ангилах ухаан

уул наадах - агаарын нөлөөгөөр уулан дээр хий дүрс үзэгдэх

уул хөндийн салхи - уул нуруу, уулс хоорондын хотгорын харилцан адилгүй халалт

уулын ажил - газрын хэвлий, ашигт малтмалыг олборлож анхдагч боловсруулалт хийх иж бүрэн явц

уулын бие - уулын их бие хэсэг

уулын бэл - уулын доод хэсэг

уулын даралт - уулын малталтын нөлөөгөөр уулын малталт, цооног, тулах цулын орчимд буй уулын чулуулгын хүчний үйлчлэлийн бөөгнөрөл

уулын дэнж - өгөршил, гулсалттай уялдан үүссэн ойн дээд захаас дээш уулын хажууд байдаг тэгш талбай

уулын зураа - уулын дээд хэсгээс буусан нарийн гуу

уулын онь/уулын оноо - уулын багахан сэтэрхий

уулын оргил - а.уулын шовх орой хэсэг; б.уул нурууд хийгээд тарамцагийн хамгийн өндөр хэсэг

уулын орой - уулын толгойн хэсэг

уулын өвөр - уулын энгэр

уулын өвчин анагаах. - агаар мандал дахь хүчилтөрөгчийн зохист даралт буурснаас бие махбодод үүсэх өөрчлөлт

уулын нахид - уулын хяр, нурууны хэсэгхэн хотгор газар

уулын нураа - уулын хажуугийн нуранги асга чулуутай хэсэг газар

уулын суга - уулын хоёр хажуугийн хонхор хэсэг

уулын таг - уулын аглаг орой

уулын тохой - уулын булан хэсэг

уулын уур амьсгал - хүрээлэн байгаа тал газраас агаар мандлын даралт, агаарын температураар бага, нарны цацрагийн хэмжээ болон голдуу уулын хөндийн салхитайгаараа ялгагдах уур амьсгал

уулын хавцал - уулын завсар байх гүн жалга

уулын хамар - уулын хянга ирмэг

уулын хажуу - уулын хормойноос орой хүртэлх ташуу хэсэг

уулын хаяа - уулын хормойн төгсгөл хэсэг

уулын хошуу - уулын шувтрах үзүүр хэсэг

уулын хөмсөг - уулын дээд хэсэг дэх өнгийсөн хүнхэр хэсэг

уулын хөмхий - уулын хөмсөгний доорх хүнхэр хэсэг

уулын хөтөл - уулын хамар дахь нахиу газар, оноо

уулын хөндий - уул хоорондын үргэлжилсэн тавиу газар

уулын хэц - уулын хажуугийн огцом ирмэг бүхий хянга хэсэг

уулын хяр - уул нурууны үргэлчилсэн ирмэг, зоо

уулын гол - хад чулуурхаг, цочмог хэвгий голдрилтой, урсгалын хурд ихтэй хавчиг хөндийн гол

уулын цохилт - уулын ажлын явагдаж буй орчинд асар их хэмжээний даралт бий болсноос агшин зуурын хугацаанд уулын малталт руу агаарын цохилт үүсэн чулуулаг, ашигт малтмал хүчтэй бутран цацагдах гамшиг

уулын чулуулаг эрдэс. - химийн болон эрдсийн бүтцээр биеэ дааж газрын давхарга үүсгэж, байгалийн цогцолбор эрдсээс бүрдсэн геологийн биет

уулын шил - уулын хөтөл, оноо

уулын энгэр - уулын наран тусах тал

уулын ээвэр - уулын энгэрийн нар сайн тусах газар

оорцог уул - ганц өнчин уул

ширээ уул - оройн хэсэг нь ширээ шиг тэгшхэн уул

хэтний уул - хэт цахиж гал гаргахад хэрэглэх хөвөн мэт зүйл

уулаасаа ядуу - анхнаасаа ядуу, угаасаа ядуу

уул газар - тэрхүү газар, тухайн газар

уул зорилт - тэрхүү зорилт, тухайн зорилт

уул санаа - тухайн санаа

уул нь - уг нь, үнэндээ

Зөв бичихзүй

Үг хувилгах зарчим

Кирил бичгийн зөв бичихзүй

уул I.нэр. ~ын оргил, уулын, ууланд, уулнаас

Үндэсний бичгийн зөв бичихзүй

Орчуулга

Хоршоо үг

уул даваа - уул болон түүнийг давах хэсэг
уул нуруу - тодорхой хажуу, хяр бүхий сунаж тогтсон гадаргын томоохон гүдгэр
уул тайга - а.үргэлжилсэн их уул модтой газар; б.алс хязгаар газар
уул тал - газрын гадаргын дээш товойж гарсан өндөрлөг хэсэг болон тэгш уудам хэсэг
уул овоо - уул болон түүний тахилгын зүйл
гол/уул ус - нутаг орны байдал, усны хангамж
уул уурхай - а.уулын гүнд байх ашигт малтмал; б.уулын үйлдвэрлэл
уул хад - уулын чулуулаг хэсэг
уул толгод - газрын гадаргын том, жижиг овгор товгор хэсэг

Товчилсон үг

ГУУА Геологи, Уул Уурхайн Алба

ГУУКА Геологи, Уул Уурхайн Кадастрын Алба

ГУУКГ Геологи, Уул Уурхайн Кадастрын Газар

ГУУУХА Геологи, Уул Уурхайн Улсын Хяналтын Алба

ГУУҮ Геологи, Уул Уурхайн Үйлдвэр

ГУУҮЭШИ Геологи, Уул Уурхайн Үйлдвэрлэл, Эрдэм Шинжилгээний Институт

ГУУҮЯ Геологи, Уул Уурхайн Үйлдвэрийн Яам

ГУУФ Геологи, Уул Уурхайн Факультет

ГУУЯ Геологи, Уул Уурхайн Яам

ДА Дархан-Уул (аймаг)

ДУА Дархан-Уул Аймаг

МУУБ Монголын Уул Уурхайн Бирж

МУУҮА Монголын Уул Уурхайн Үндэсний Ассоциаци

ТХТХУУС Тогтвортой Хөгжлийн Төлөөх Хариуцлагатай Уул Уурхай Санаачилга

ТЭХГУУЯ Түлш, Эрчим Хүч, Геологи, Уул Уурхайн Яам

ТЭХУУЯ Түлш, Эрчим Хүч, Уул Уурхайн Яам

УУА Уул, Уурхайн Алба

УУГ Уул, Уурхайн Газар

УУИС Уул, Уурхайн Инженерийн Сургууль

УУС Уул, Уурхайн Сургууль

УУХ Уул, Уурхайн Хүрээлэн

ХУД Хан-Уул Дүүрэг

ХУУ Хариуцлагатай Уул Уурхай

ЭХГУУУХГ Эрчим хүч, Геологи, Уул Уурхайн Улсын Хяналтын Газар

ЭХГУУЯ Эрчим Хүч, Геологи, Уул Уурхайн Яам

ЭХУУГЯ Эрчим Хүч, Уул Уурхай, Геологийн Яам

Хэлц үг

Өвөрмөц хэлц

уулыг сэтэртэл харах - маш удаан хүлээх

уул харах нүдгүй, уушги даах шүдгүй болох - хөгшрөх, өтлөх~Уул харах нүдгүй, уушги даах шүдгүй болсон байж яасан сэхүүн золиг вэ? (Ч.Лодойдамба, Тунгалаг тамир).

уулын буга үзээд унасан бухаа орхих - юманд хэт их санаархаж, хуучнаа умартах~Төгөө зуны амралтаар хотоос ирсэн оюутан охины ардаас хөөцөлдөж, олон жил ханилсан ханиа их гомдоожээ. Ёстой л уулын буга үзээд унасан бухаа орхих гэгч л болж.

Хэвшмэл хэлц

Балар бараатай ертөнц бага сагаар тэгшрэхгүй

Уул гангатай ертөнц үндэс малтах аргагүй

Далай байвал давсаар дутахгүй

Уул байвал түлшээр зудахгүй

Далай хэдий гүн боловч ёроолтой

Уул хэдий өндөр боловч оройтой

Ураг төрлийн хол нь дээр

Уул усны ойр нь дээр

Ус үзэж хөлөг тавих

Уул үзэж хөсөг тавих

Ус үзэхгүй бол гутал тайлахгүй

Уул үзэхгүй бол хормой шуухгүй

Ууж идэж суугаад байвал

Уул боловч хоосорно

Уул байвал түлш байна

Уул байсан ч ухрахгүй

Далай байсан ч дальдрахгүй

Уул бүр оройтой

Учрах бүр ерөөлтэй

Уул бүхэн оройтой

Улс бүхэн засагтай

Уул бүхэн эрдэнэгүй

Ой бүхэн зандангүй

Уул давааны намаар нь

Гол усны гүехнээр нь

Уул ихтэй орон үүл татна

Ухаан сайтай хүн нөхөр татна

Уул морийг зовооно

Уур биеийг зовооно

Уул морийг мохооно

Уур улсыг мөхөөнө

Уул нурууг алславч уг санаа нь нэг

Мөрөн голыг гатлавч мөн санаа нь нэг

Уул ойр нь мод түлж

Ус ойр нь загас идэх

Уул ойр суувал түймрийг сэргийл

Ус ойр суувал үерийг хичээ

Уул ойр суусан хүн мод түлж

Ус ойр суусан хүн загас идэх

Уул өндөр бол нөөлөг ихтэй

Ус гүн бол эргэлэг арвинтай

Уул өндөр бол орой дээрээ сэрүүн

Авааль үнэнч бол өр дотроо халуун

Уул өндөр боловч гэтэлж болох домтой

Ус гүн боловч гаталж болох оломтой

Уул өндөр боловч нарыг халхалж чадахгүй

Уул өндөр боловч оргилтой

Ус гүн боловч ёроолтой

Уул өндөр боловч оройгоороо замтай

Хад өндөр боловч хяраараа замтай

Уул өндөр боловч урдуураа замтай

Ус гүн боловч гаталж болох оломтой

Уул өндөр бол орой дээрээ сэрүүн

Учирсан янаг бол үхтэлээ мөнх

Уул өндөр ч огторгуйн доор

Эр хэцүү ч хуулийн доор

Уул өндөргүй боловч шидтэн суувал нэртэй болно

Ус гүнгүй боловч луу нуувал сүртэй болно

Уул өндөртөө сүрлэг

Ус нэлгэртээ сүрлэг

Уул өндөртөө сүрлэг

Ус тунгалагтаа цэвэр

Уул өргөм чадалтай боловч

Усны гүнд барьц алдана

Уул тал хосолж

Ус

ургамал жигдэрсэн орон

Уул үзэх нүдгүй

Уушги даах шүдгүй

Уул үзээгүйгээр хормой бүү шуу

Ус үзээгүйгээр гутал бүү тайл

Уул усыг нүүлгэхэд хялбар

Уг чанарыг өөрчлөхөд бэрх

Уул хаданд мод чимэг

Уудам талд мал чимэг

Уул харах нүдгүй

Лууль зажлах шүдгүй

Уул хэдий өндөр бол төдий авирууштай

Зам хэдий хол бол төдий явууштай

Уул хэдий өндөр боловч алчуур түүнийг дийлнэ

Алмас хэдий хатуу боловч гал түүнийг дийлнэ

Уул хэдий өндөр боловч оройгоороо замтай

Хад хэдий өндөр боловч хяраараа замтай

Уул хэдий өндөр боловч оройтой байдаг

Дэлхий хэдий гүн боловч ёзоортой байдаг

Уул хэдий өндөр боловч оройтой

Далай хэдий гүн боловч ёроолтой

Уур хилэн биеийг зовооно

Уул даваа морийг зовооно

Үнэг яараагүй байхад

Уул яарав гэх шиг

Хадан ангалын усыг нугас олж уухгүй

Уул алсалсан өвсийг тэмээ олж идэхгүй

Шоргоолж бага боловч

Уул нүхэлдэг

Аман зохиолд орсон нь

Зүйр үг

Уулын чимэг мод

Улсын чимэг эрдэмтэн

Тайлбар: уул усаа хайрлан хамгаалах, эрдэмтэн мэргэдээ дээдлэх хэрэгтэй

Уул морийг зовооно

Уур биеийг зовооно

Тайлбар: уужуу тайван ухаанаар аливаа зүйлд хандах нь чухал

Уул үзэх нүдгүй

Уушги даах шүдгүй

Тайлбар: а.юу ч чадахгүй; б.ихэд хөгширсөн

Ууланд байгаа адуу үргэхэд

Уяанд байгаа илжиг үргэх

Тайлбар: бусдыг дуурайх, салбадай болох

Ууланд бар тоглоход

Уяан дээр илжиг соохолзох

Тайлбар: хирээ мэдэхгүй онгирох

Шоргоолж бага боловч уул нүхэлдэг

Тайлбар: юмыг бага гэж басах хэрэггүй, цөхрөлтгүй оролдлого амжилтад хүргэдэг

Цэцэн үг

Уулын буга ч үгүй

Унасан бух ч үгүй

Тайлбар: юу ч үгүй хоцрох

Ууланд орой

Усанд эрэг

Тайлбар: юм хэмжээ хязгаартай байдаг